Wycieczki jeżdżące na Ukrainę z reguły mają w swoim programie zwiedzanie Kamieńca Podolskiego, Chocimia i wiele innych kresowych zamków. Ale wiadomo, z wycieczką można pojechać tylko do miejsc nie tyle znanych, ale do takich, gdzie zaprowadzi nas w miarę przejezdna droga. A te najciekawsze zakątki często ukryte są przy bocznych traktach, gdzie trudno dojechać.
Jednymi z wielu tras, jakie można zaproponować turystom zwiedzającym Litwę są te związane z Marszałkiem Józefem Piłsudskim, który urodził się niedaleko Wilna, tutaj spędził dzieciństwo i lubił wracać już jako naczelnik państwa.
Zwiedzanie Białorusi warto, jak się wydaje zacząć od wyprawy do białoruskiego Brześcia, dawnej zachodniej bramy carskiego, a później sowieckiego imperium, przez którą wiodła najkrótsza droga do Moskwy.
Krzemieńca nie można zwiedzać. Nie wolno tam pojechać z wycieczką turystyczną. W tym mieście trzeba pobyć, spędzić kilkanaście dni i nocy. Pochodzić po okolicy ciepłym latem lub złocistą jesienią. Inaczej nie poczujemy atmosfery tego niewielkiego miasteczka, położonego na skraju Równiny Wołyńskiej.
Ziemia
Ziemia Nowogrodzka zawsze przyciągała swoją urodą, malowniczością, pięknymi krajobrazami, nieomal żywcem przeniesionymi z opisów Mickiewicza.
Jezioro Piorun albo inaczej, jezioro Czerwone znajduje się niedaleko i daleko jednocześnie od Zułowa. Jak to możliwe? Bardzo trudno jest nad nie trafić. Bez miejscowego przewodnika jest to niemożliwe. Jezioro otaczają lasy i bardzo trudno znaleźć w ich gąszczu właściwe ścieżki, a jest ich tam niemało. I te, wydeptane przez człowieka i te, którymi biegają czworonogi. Nie wiadomo, którą wybrać, którędy iść. Najgorzej dojechać tam wiosną i jesienią, kiedy ziemię zalega błoto. Najlepiej wędrować pieszo, ale to wcale niemała odległość.
Dla miłośników twórczości Henryka Sienkiewicza Raszków to miejsce magiczne. To w nim pisarz umieścił akcję dwóch części “Trylogii” “Ogniem i mieczem”, i “Pana Wołodyjowskiego”.
Niektórzy nazywają ją “krynicą wiary” na winnickim Podolu i nie ma w tym żadnej przesady. Z parafii tej wyszło ponad 50 księży i sióstr zakonnych, pracujących na całej Ukrainie!
Przed wojną Zaleszczyki były sławne dzięki szczególnemu klimatowi i wyjątkowemu położeniu. Leżały w głębokim jarze Dniestru, z trzech stron otoczone rzeką. Nasłonecznienie wyżłobionych przez majestatyczną rzekę zboczy powodowało, że tak jak nad Morzem Śródziemnym dojrzewały tu nie tylko winogrona, ale cytrusy i inne południowe owoce.
Dzisiejszy Żwaniec to zwykłe ukraińskie seło, leżące o krok od mostu spinającego dwa brzegi Dniestru, przez który biegnie droga do Chocimia.
Lituania. 1864 – 1866.
Żółtawy karton, kredka czarna, światła wydobyte białą.
Wymiary 44,5 x 59 cm.
Wszystkie kartony sygnowane “A. G.”, karton I datowany “1864”, karton II i III – “1865”, trzy ostatnie – “1866”.
Muzeum Narodowe, Kraków.
Polonia. 1863.
Żółtawy karton, kredka czarna, światła wydobyte białą.
Wymiary 33,5-44 x 47-57 cm.
Wszystkie kartony sygnowane “A. G.” i datowane “1863”.
Országos Magyar Szépmüvészeti Muzeum, Budapeszt.
Warszawa II. 1862.
Żółtawy karton, kredka czarna, światła wydobyte białą.
Wymiary 38 x 47 cm.
Wszystkie kartony sygnowane “A. G.”, wszystkie prócz VI datowane “1862”.
Victoria and Albert Museum, Londyn.
Warszawa I. 1861.
Żółtawy karton, kredka czarna, niekiedy światła wydobyte białą.
Wymiary ok.25 x 35 cm.
Wszystkie kartony sygnowane “A. G.”, karton IV datowany “1861”.
Muzeum Narodowe, Wrocław.
Dawny zespół pałacowy Jaruzelskich. Założony przez Józefa Jaruzelskiego i rozbudowany przez kolejnych właścicieli (m.in. Wilgów i Podlewskich). Pałac spłonął ok. 1870 r. i znany jest tylko z rysunku Napoleona Ordy. Na jego osi stał zachowany do dziś budynek bramny z 2 poł. XVIII w., ze sklepionym przejazdem, o ścianach rozczłonkowanych szerokimi pilastrami i profilowanymi gzymsami. W pobliżu bramy wjazdowej stoi dwukondygnacyjna oficyna. Za czasów Wilgów do jej tylnej elewacji dobudowano podłużny korpus z arkadowym przedsionkiem. Tu mieszkali właściciele w okresie międzywojennym, z tego czasu pochodzi półkolisty portyk o sześciu kolumnach wspierających balkon.
Zbigniew Hauser
Cerkiew pałacowa i pałac biskupów unickich
Studiował w Warszawie u Wojciecha Gersona i w Klasie Rysunkowej. W 1871-75 przebywał w Monachium, gdzie związał się z polską kolonią artystyczną, skupioną wokół Józefa Brandta i Maksymiliana Gierymskiego. W 1875-87 w Paryżu. Powrócił do Polski i w 1889 r. osiadł we wsi Kuklówka.
Realizm i wrażliwość na piękno rodzimego pejzażu znalazły odbicie w krajobrazach (Żurawie 1870), a żywiołowy temperament i wirtuozeria formy przejawiły się w przedstawieniach pędzących zaprzęgów konnych (Czwórka 1881) i w scenach rodzajowych o tematyce wiejskiej (Sprawa u wójta 1873, Przed deszczem 1873).
Oryginalność i egzotyka obrazów Chełmońskiego zapewniły mu popularność oraz liczne zamówienia, które obniżyły poziom artystyczny wykonywanych płócien. Po powrocie do kraju ponowne zetknięcie Chełmońskiego z przyrodą (liczne podróze po Ukrainie i Podolu) wpłynęło to na odrodzenie jego malarstwa. Do tego okresu należą nastrojowe, liryczne pejzaże ożywione niekiedy motywem dzikiego ptactwa (Kuropatwy na śniegu 1891) i sceny podkreślające związek człowieka z naturą (Bociany 1900, Przed burzą 1896).
Urodził się w Szczebrzeszynie w 1841, zmarł w Radomiu w 1915. Studiował w Paryżu, od 1862 w Monachium u F. Adama i K. Piloty’ego. Działał głównie w Monachium. Od 1875 prowadził prywatną szkołę malarską, był przywódcą tzw. monachijskiej szkoły malarstwa polskiego.
Tworzył głównie obrazy batalistyczne osnute na tle walk kozacko-tatarskich i wojen szwedzkich XVII w. (Chodkiewicz pod Chocimem 1867, Konfederaci barscy 1875, Odbicie jasyru 1877), sceny historyczno-rodzajowe (Wyjazd Jana Sobieskiego na polowanie) i rodzajowe (Zaloty, Przy studni 1875).
Twórczość Brandta cechuje literackie ujęcie tematu, realizm szczegółów, swobodna kompozycja i mistrzowskie oddanie ruchu. Do 1880 koloryt utrzymany w tonacji brunatnej. Józef Brandt wywarł silny wpływ na malarstwo polskie a także na literaturę (Trylogia Sienkiewicza).
(Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1973)
W latach 1883-1885 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie u Władysława Łuszczkiewicza i Floriana Cynka. Następnie kontynuował studia w Wiedniu (do 1887) i w Monachium (do 1889). Przebywał w Paryżu i we Włoszech, podróżował po Hiszpanii, Maroku i Krymie. Był także w Stanach Zjednoczonych. W latach 1903-1914 prowadził własną szkołę malarstwa we Lwowie. Był współzałożycielem lwowskiego stowarzyszenia artystów Młoda Sztuka.
Specjalizował się w malarstwie batalistycznym – historycznym i z czasów walk o niepodległość, ale malował też pejzaże, portrety i obrazy religijne. Wykonał cykle kartonów i ilustracji do “Trylogii” Henryka Sienkiewicza. Zajmował się również malarstwem ściennym i projektował witraże do katedry łacińskiej we Lwowie.
Położone niedaleko polsko-litewskiej granicy, drugie co do wielkości miasto Litwy, Kowno może stanowić bramę wyjściową na nieodległą już Żmudź. Zwiedzanie tych terenów nie jest rzeczą łatwą, ponieważ nie tylko jest to ciekawa kraina, ale tez i rozległa. Znaleźć tu można wiele interesujących zakątków i poruszać się po wielu ciekawych szlakach. Jest z czego wybierać.
Obok Ławry Kijowsko-Peczerskiej Poczajów stanowi najważniejszy ośrodek prawosławia na Ukrainie.
Dominującą cechą wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej była mozaika narodowościowa i religijna. Obok siebie żyli: Polacy, Litwini, Białorusini, Ukraińcy, Żydzi, Ormianie, Karaimi, a także potomkowie Tatarów, którzy stanowili barwną mniejszość narodową i religijną.
Żyrowice leżą w dawnym województwie nowogródzkim na dzisiejszej Białorusi. Miasteczko położone jest nad rzeką Szczarą.
W XV w. stanowiły własność rodziny Sułtanów. Tradycja podaje, że około 1470 r. na leśnej gruszy pasterze znaleźli wizerunek Matki Bożej wyrżnięty w kamieniu.
Jednym z przełomowych momentów w historii kościoła kijowskiego jest Unia Brzeska z 1596 roku. Jest ona najbardziej trwałym zjawiskiem w historii wysiłków zjednoczeniowych między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym na terenach Rzeczypospolitej.
Lansowanie pomysłu ULB na łamach “Kultury” Giedroyć zaczął od wypowiedzi popierających Litwinów do zwierzchnictwa nad Wilnem i Ukraińców nad Lwowem. Przekonywał czytelników, że dążenie Polaków do zrzucenia moskiewskiej kurateli powinno uwzględniać jeszcze gorszy los Litwinów i Ukraińców.
“w konktusz bracia, w kontusze”
“Niesforni, skłonni do anarchii, lubiący zaglądać do kieliszka
i procesować się prowincjusze, czytając Cycerona albo Senekę wyobrażali sobie, że są rzymskimi mężami stanu” – pisał o Sarmatach Czesław Miłosz (Historia literatury polskiej).
„Terytorializm” to teoria sformułowana przez Wacława Lipińskiego na początku lat dwudziestych, w myśl której każdy bez względu na swoje pochodzenie etniczne, wyznanie, czy używany język domowy, kto zamieszkuje na terytorium historycznych ziem ukraińskich jest Ukraińcem.
DEKLARACJA WSTĘPNA
Bez sarmackości – nie byłoby Polski, polskiej poezji, polskiego stroju narodowego, obyczajów i tradycji politycznej, rodzinnej, religijnej. Słowem – naszego odrębnego miejsca w Europie. To nurt sarmacki zapewnił naszej kulturze oryginalność i tak naprawdę stworzył ją od zera. Na dobrą sprawę nie musimy więc wcale wykłócać się o Sarmację – pytać, czy była dobra, czy zła. Była, jak wszystko na świecie, taka i taka. Ważne jest, żeby nie spłaszczać jej obrazu, i nie czynić z rewersu Maryni oblicza przodków naszych. Ważne jest, żebyśmy przyznawali się do Sarmacji, mając świadomość tak jej minusów, jak plusów. I żebyśmy pamiętali, że nie można kultury jednego z największych i najpotężniejszych państw w Europie kwitować splunięciem.
Wielowiekowe relacje polsko-ukraińskie przypominają tragifarsę; dramatyczną dziejową mieszankę tragedii, szyderstwa i groteski. Doskonale rozumiał to urodzony na Wołyniu Juliusz Słowacki – twórca oryginalnego wariantu polskiego romantyzmu, wyrastającego z tradycji pogranicza polsko-ukraińskiego.
Zbigniew Herbert urodził się w 1924 roku we Lwowie i w tym mieście spędził dwadzieścia lat swego życia. Wraz z rodziną w 1944r. wyjechał z Polski. Od chwili opuszczenia grodu Lwa, pisarz nigdy ani w wystąpieniach publicznych, ani w swej twórczości, nie wspomniał bezpośrednio o rodzinnym mieście. Zrobił to dopiero u kresu życia, wyrażając życzenie, by został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Slawista, filozof kultury i historyk literatury. Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1899r. , a od 1919 do 32 r. Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W latach 1925-27 był rektorem tej uczelni.
Chociaż w ostatnich czasach nieco zapomniany, przeszedł do historii Polski jako znaczący poeta doby autonomii galicyjskiej, który w swoich wierszach mocno akcentował polski patriotyzm.
Należał do grupy najbardziej wpływowych i znanych członków Episkopatu Polski okresu międzywojennego. Przyszedł na świat w dniu 25 VII 1864 r. w Żywaczowie koło Horodenki na Pokuciu, w ormiańskiej rodzinie szlacheckiej Grzegorza i Gertrudy z Ohanowiczów. Po śmierci ojca przeniósł się z rodziną do Stanisławowa, gdzie ukończył najpierw szkołę powszechną, a potem z wyróżnieniem gimnazjum.
14 maja 1867 roku w Krasiczynie urodził się Adam Stefan Sapieha, piąty syn księcia Adama Sapiehy i Jadwigi z Sanguszków. Po zdaniu matury we Lwowie w 1886 roku rozpoczął studia prawnicze w Krakowie, które kontynuował w Wiedniu (1887-1890).
Józef Piłsudski, przyszły Naczelnik Państwa i Marszałek Polski urodził się 5 grudnia 1867 w Zułowie leżącym 60 km od Wilna. Piękny modrzewiowy dwór Piłsudskich spłonął w 1874. Dzisiaj można zobaczyć zarysy jego fundamentów i miejsce, gdzie stała kołyska małego Ziuka.
20 czerwca 1841 roku urodziła się Eliza Pawłowska (później Orzeszkowa) córka Benedykta i Franciszki z domu Kamieńskiej. W wieku dwóch lat została osierocona przez ojca. Jej matka trzy lata później powtórnie wyszła za mąż, za Konstantego Widackiego.
Michał Kleofas Ogiński urodził się 25 września 1765 roku w Guzowie koło Warszawy. Był nie tylko wybitnym kompozytorem i skrzypkiem, ale także politykiem.
