Terytorializm

„Terytorializm” to teoria sformułowana przez Wacława Lipińskiego na początku lat dwudziestych, w myśl której każdy bez względu na swoje pochodzenie etniczne, wyznanie, czy używany język domowy, kto zamieszkuje na terytorium historycznych ziem ukraińskich jest Ukraińcem.

Idea Lipińskiego miała być antidotum na rodzący się ukraiński nacjonalizm, w którym upatrywał zagrożenie dla Ukrainy. Dla niego nacjonalizm pozostawiony w spuściźnie przez wiek XIX uległ zwyrodnieniu i nie jest zdolny do efektywnego zjednoczenia wysiłków ludzkich na rzecz polepszenia stanu narodów uciskanych, antagonizując przy tym narodowości zamieszkujące dany teren. Lipiński stwierdzał m.in.:
,,Terytorializm więc przeciwstawiamy nacjonalizmowi, lecz bynajmniej nie samemu pojęciu narodowości i nie patriotyzmowi w szlachetnym tego słowa znaczeniu. To znaczy, że stojąc na gruncie przede wszystkim obywatelskości kraju naszego, nie chcemy w jego obrębie przeprowadzić żadnego nacjonalistycznego „zrównania”, nie chcemy wyłącznego panowania u nas jednej narodowości w imię przewagi ekonomiczno- kulturalnej lub też liczbowo- fizycznej , a więc nie pragniemy być czyjemiś „kresami”- obiektem różnych „ekspansji narodowych”, lecz i nie wyznajemy zasady „Ukrainy dla Ukraińców”, natomiast hasłem naszem jest :” Ukraina dla jej obywateli”. Przez ogólne dobro Ukrainy do dobra jej obywateli, przez dobro jej obywateli do dobra tych narodów, do których ci obywatele należą- tak pojmujemy naszą krajowość i nasz patriotyzm narodowy i tem w polityce narodowej zasadniczo się różnimy od najcjonalistów, którzy interes narodowy kładąc na pierwszym miejscu, nim mierzą swój stosunek do ogólnych potrzeb krajowych”. ###strona###Dla lansowania swojej idei Lipiński powołał polskojęzyczny dwutygodnik „Przegląd Krajowy”. Ukazywał się on w Kijowie od kwietnia do grudnia 1909r., propagując ideę włączenia szlachty ukrainnej, bez względu na pochodzenie etniczne, język i wyznanie w ukraińskie życie polityczne. Wątek „terytorializmu” znajdował odbicie w późniejszej twórczości Lipińskiego, w tym w podstawowym dziele historycznym pt.” Z dziejów Ukrainy”. Zawarte w nim rozprawy stanowiły niejako intelektualną podbudowę dla idei „terytorializmu”. Zwłaszcza zaś rozprawa :” Stanisław Michał Krzyczewski. Z dziejów walki szlachty ukraińskiej w szeregach powstańczych pod wodzą Bohdana Chmielnickiego”. Idea „terytorializmu” za życia Lipińskiego ani też po jego śmierci nie zyskała szerokiej akceptacji społecznej. Została zgnieciona przez koncepcję nacjonalistyczną Dmytro Doncowa, która na dziesięciolecia opanowała nie tylko ukraińskie elity.

Marek A. Koprowski