Eliza Orzeszkowa

20 czerwca 1841 roku urodziła się Eliza Pawłowska (później Orzeszkowa) córka Benedykta i Franciszki z domu Kamieńskiej. W wieku dwóch lat została osierocona przez ojca. Jej matka trzy lata później powtórnie wyszła za mąż, za Konstantego Widackiego.

Po pięciu latach spędzonych na pensji sióstr sakramentek, Eliza w wieku 17 lat wyszła za mąż za Piotra Orzeszko (21 stycznia 1858 r). Po hucznym weselu nowożeńcy zamieszkali w majątku na Podolu. Niestety małżonkowie po niespełna pięciu latach zaczęli myśleć o separacji.

W 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe. Dwór państwa Orzeszków stał się miejscem schronienia i pomocy dla walczących. Echa tamtych wydarzeń znalazły swoje odbicie w piśmienniczej twórczości pisarki, m.in. w Nad Niemnem.

W 1864 roku Eliza ostatecznie opuściła swojego męża i wróciła do rodzinnego majątku pod Grodnem. Piotr Orzeszko w tym czasie został aresztowany za sprzyjanie powstańcom i zesłany do Permu. Eliza Orzeszkowa nie udała się razem z nim na wygnanie i ku powszechnemu zgorszeniu przeprowadziła bardzo kosztowny proces rozwodowy. W 1869 roku małżeństwo zostało unieważnione, a pisarka sprzedała rodzinny majątek i przeniosła się do Grodna.

W Grodnie poświęciła się całkowicie działalności pisarskiej. Tam powstały powieści Meir Ezefowicz, Marta, Dziurdziowie, Niziny, Nad Niemnem oraz Cham. W 1879 roku została współwłaścicielką wydawnictwa polskiego w Wilnie. Trzy lata później władze carskie po zamknięciu pisma internowały pisarkę na pięć lat w Grodnie.

Piotr Orzeszko zmarł w 1874 roku. Po jego śmierci pisarka powtórnie wyszła za mąż w 1894 roku za znanego adwokata Stanisława Nahorskiego. Eliza Orzeszkowa dwukrotnie kandydowała do Nagrody Nobla w 1905 i 1909 roku. Tuż przed śmiercią stworzyła cykl Gloria victis, poświęcony powstaniu styczniowemu. Pisarka zmarła 18 maja 1910 roku.

Kalendarium

20 czerwca 1841 r – urodziła się Eliza Pawłowska (później Orzeszkowa).

21 stycznia 1858 r – ślub z Piotrem Orzeszką.

1860 r – założenie szkoły dla chłopskich dzieci.

1869 r – unieważnienie małżeństwa. Przeprowadzka do Grodna.

1874 r – śmierć Piotra Orzeszki.

1878 r – śmierć matki

1879 r – zostaje współwłaścicielką wydawnictwa polskiego w Wilnie.

1882 r – internowanie pisarki w Grodnie na pięć lat przez władze carskie.

1888 r – powieść Nad Niemnem

1894 r – ślub ze Stanisławem Nahorskim

1896 r – śmierć męża.

1905 r – kandydowanie do Nagrody Nobla.

1909 r – powtórne kandydowanie do Nagrody Nobla.

1910 r – cykl Gloria victis.

18 maja 1910 r – śmierć pisarki.

Krzysztof Gruca