W Kazachstanie uhonorowano głośnego opozycjonistę wobec pierwszego prezydenta

W Ałmaty, pierwszej stolicy Kazachstanu odsłonięto tablicę ku czci głośnego działacza, jaki przeszedł do opozycji wobec pierwszego prezydenta kraju – Nursułtana Nazarbajewa. Działacz zginął w niejasnych okolicznościach.

Tablicę ku czci Zamanbeka Nurkadiłowa odsłonięto w Ałmaty na budynku, w którym mieszkał przez pewien czas zmarły polityk, podał w czwartek portal Fergana. Uhonorowanie w ten sposób dawnego opozycjonisty może świadczyć o dalszym upadku wpływów i marginalizacji pierwszego prezydenta państwa Nursułtana Nazarbajewa.

Nurkadiło w 1985 r., jeszcze w czasach ZSRR, został przewodniczącym Miejskiego Komitetu Wykonawczego Ałmaty, ówczesnej stolicy republiki. Jako szef władz miejskich doszedł do dużego znaczenia politycznego. W 1990 został deputowanym republikańskiej Rady Najwyższej w pierwszych wyborach, które miały częściowo konkurencyjny charakter. “Merem” Ałmaty był do 1994 r., a w 1995 r. został członkiem izby niższej parlamentu niepodległego już Kazachstanu – Mażylisu. Jako jego deputowany występuje z krytykom prezydenta kraju Nursułtana Nazarbajewa.

Jednak była ona tyle wyważona, że w 1997 r. Nurkadiłow nie przeniósł się wraz z parlamentem do nowej stolicy Astany, lecz pozostał w mieście jako szef władz obwodu ałmackiego, zaś w 2001 r. został szefem Agencji do Spraw Sytuacji Nadzwyczajnych.

W 2004 r. polityka wystąpił na specjalnej konferencji prasowej, w czasie której nagłosił przypadki domniemanej korupcji przy prywatyzacji nieruchomości Rady Ministrów i dawnej partii komunistycznej wokół Ałmaty. Publicznie wzywa Nazarbajewa do dymisji. W efekcie zostaje odwołany ze stnaowiska szefa Agencji, która następnie zostaje przekształcona w Ministerstwo do Spraw Sytuacji Nadzwyczajnych i jako ostatnia centralna instytucja przeniesiona z Ałmaty do Astany.

12 listopada 2005 r. Nurkadiłow został znaleziony martwy w swoim mieszkaniu z trzema ranami postrzałowymi – dwiema na klatce piersiowej i jedną na głowie. Śledczy uznali, że popełnił samobójstwo.

Nazarbajew przejął władzę nad Kazachstanem jeszcze w 1989 r., gdy został pierwszym sekretarzem KC Komunistycznej Partii Kazachstanu będącej częścią KPZR, zaś w kwietniu 1990 został wybrany prezydentem Kazachskiej SRR. 1 grudnia 1991 wygrał wybory na prezydenta niepodległego już Kazachstanu zdobywając 98,8 proc. poparcia.

Nazarabajew zwalczał w swoim państwie z radykalizmem islamskim. Był pionierem idei integracji eurazjatyckiej, Kazachstan jest jednym ze współzałożycieli Eurazjatyckiego Związku Gospodarczego. Jednocześnie jednak starał się odgrywać samodzielną rolę w polityce międzynarodowej i wchodzić w rolę pośrednika między państwami zachodnimi i Rosją. Nazabajew prowadził konsekwentną politykę kulturalną derusyfikacji kraju, której zwieńczeniem jest decyzja o odejściu od alfabetu opartego na grażdance na rzecz zapisu języka kazachskiego przy pomocy liter łacińskich.

W polityce gospodarczej Nazarbajew starał się wyjść poza opieranie rozwoju na sektorze wydobywczym, mającym duże znaczenie w bogatym w surowce kopalne Kazachstanie. Otworzył granice państwa i podjął politykę ściągania zagranicznych inwestorów. Przygotował też reformę systemu politycznego państwa, zakładającą rozszerzenie uprawnień parlamentu kosztem kompetencji prezydenta.

W marcu 2019 r. Nazarbajew sam zrezygnował ze stanowiska prezydenta. Jego następcą został Kasym-Żomart Tokajew. Nazarbajew otrzymał tytuł “elbasego” – “Lidera Narodu”, ale praktyczne znaczenie dla utrzymania jego znaczenia politycznego miało przewodniczenie Radzie Bezpieczeństwa.

Tokajew odsunął Nazarbajewa od władzy i zmarginalizował go na skutek masowych wystąpień społecznych ze strycznia 2022 r., które w największym mieście kraju Ałmaty przerodziły się w zbrojną rebelię. O brak przeciwdziałania, a nawet inpirowanie zamieszek podejrzewano członków klanu Nazarbajewa. Najpierw Nazarbajew stracił stanowisko w Radzie Bezpieczeństwa, które miał sprawować dożywotnio. Następnie stracił tytuł elbasego. Stanowiska, a także majątki uzyskane przez zarządzanie bądź prywatyzowanie przedsiebiorstw państwowych stracili członkowie jego rodziny i powiązane z nią inne osoby.

Następnie specjalny status “pierwszego prezydenta” i elbasego – “przywódcy narodu” został całkowicie usunięty z kazachstańskiego prawodawstwa. W styczniu bieżącego roku usunięto pomnik Nazarbajwa wystawiony z terenu Narodowego Uniwersytetu Obrony w Astanie.

fergana.news/kresy.pl