Niderlandy oddadzą obiekty dziedzictwa historycznego dawnym koloniom

Holenderski rząd ogłosił zwrócenie dawnym koloniom łącznie 478 obiektów dziedzictwa historycznego, wywiezionych w czasach panowania kolonialnego.

Po latach wysuwania kolejnych roszczeń przez władze Indonezji, Sri Lanki i Nigerii, holenderski sekretarz stanu ds. kultury i mediów Gunay Uslu ogłosił w czwartek decyzję o przekazanu obiektów dziedzictwa historycznego do krajów ich pochodzenia. Decyzja ta obejmuje między innymi tak zwany „skarb z Lombok”, na który składa się 335 cennych przedmiotów z Indonezji, kolekcja Pita Maha, kolekcja sztuki współczesnej z Bali oraz XVIII-wieczna armata z Kandy, ceremonialna broń ze Sri Lanki wykonana z brązu, srebra i złota oraz inkrustowana rubinami.

„To historyczny moment” – Uslu przekazał w oświadczeniu dla dziennikarzy, które zacytowała w niedzielę CNN. „Po raz pierwszy postępujemy zgodnie z zaleceniamo, aby zwracić przedmioty, które nigdy nie powinny były zostać przywiezione do Niderlandów. Jednak przede wszystkim jest to chwila, by spojrzeć w przyszłość. Nie tylko zwracamy przedmioty; rozpoczynamy również okres bliższej współpracy z Indonezją i Sri Lanką w obszarach takich jak badania kolekcji, ekspozycja i wymiana między muzeami”.

W 2020 r., raport Holenderskiej Rady ds. Kultury sporządzony przez komisję, której przewodniczy prawniczka zajmująca się prawami człowieka Lilian Gonçalves-Ho Kang You, zalecił krajowi „bezwarunkowe” zwrócenie przedmiotów, co do których można było sądzić, że zostały przywiezione do Holandii wbrew woli mieszkańców terytoriów znajdujących się wówczas pod jego władzą kolonialną, jak twierdziła pochodząca z Surinamu działaczka.

Armata z Kandy została na przykład zabarana przez wojska Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej podczas oblężenia i grabieży Kandy w 1765 r., a następnie podarowana przez Kompanię Wilhelmowi V, księciu Orańskiemu, stadhouderowi Niderlandów.

Wiele obiektów podlegających zwrotowi znajduje się w Narodowym Muzeum Kultur Świata. Sześć innych kolonialnych artefaktów zgłoszonych przez Sri Lankę znajduje się obecnie w zbiorach Rijksmuseum, holenderskiego narodowego muzeum sztuki i historii.

Jest to pierwsza taka operacja oddanie artefaktów z muzeum po badaniach proweniencyjnych, które rozpoczęto w 2017 r.

Valika Smeulders, szefowa działu historii Rijksmuseum, powiedziała “The Art Newspaper”, że nastąpiła wyraźna zmiana perspektywy. „Myślę, że sposób, w jaki świat muzeów patrzył na tę debatę w XX wieku, w dużej mierze dotyczył troski o zachowanie obiektów dla przyszłych pokoleń, a muzea w Europie oczywiście mają do tego zaplecze” – powiedziała Smeulders – „Ale to, co się zmieniło, to nasz punkt widzenia: te obiekty mają opowiadać historie naszych krajów, naszej wspólnej historii narodów. Tak więc naszą misją jest teraz umieszczanie przedmiotów w miejscach, w których najlepiej opowiadają ważne historie”.

Kolekcja przedmiotów oddanych Indonezji nie będzie zawierała ludzkich szczątków – „człowieka jawajskiego”, które są wystawione w Centrum Bioróżnorodności Naturalis w Lejdzie jako jedne z najwcześniejszych okazów wymarłego wczesnego hominida – Homo erectus. Rzecznik holenderskiego rządu powiedział w czwartek brytyjskiej gazecie “The Guardian”, że nie podjęto żadnej decyzji w sprawie szczątków „człowieka z Jawy”. „Nic nie zostało odrzucone, ale niektóre rzeczy trwają dłużej niż inne” – powiedział rzecznik.

Gert-Jan van den Bergh, specjalista prawa artystycznego w kancelarii Bergh Stoop & Sanders, powiedział “The Art Newspaper”, że obecna operacja jest „ważnym pierwszym krokiem, ale tylko pierwszym”. „Nie zapominajmy, że w samej Holandii mamy 300 tys. obiektów kolonialnych, które są własnością władz centralnych” — powiedział Van den Bergh, dodając, że należy również dokładniej przyjrzeć się prywatnym obiektom kolonialnym, w tym w dużych domach aukcyjnych.

Uroczyste przekazanie obiektów Muzeum Narodowemu Indonezji w Dżakarcie odbędzie się 10 lipca w Museum Volkenkunde Leiden.

Czytaj także: Niderlandy po raz kolejny przepraszają za niewolnictwo

cnn.com/kresy.pl