75 rocznica ujawnienia Zbrodni Katyńskiej

75 lat temu ujawniono zbrodnię popełnioną przez sowietów na polskich oficerach w Katyniu. W wyniku zbrodni katyńskiej zamordowano około 22 tysięcy osób. Dziś obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

11 kwietnia 1943 roku niemiecka Agencja Transocean poinformowała o “odkryciu masowego grobu ze zwłokami 3000 oficerów polskich” w Katyniu. Dwa dni później informacje te ogłoszono oficjalnie na konferencji w Berlinie. Stąd dzień 13 kwietnia to dziś symboliczna rocznica zbrodni katyńskiej. Dziś obchodzimy 75 rocznicę ujawnienia tej zbrodni, popełnionej 78 lat temu.

Główne obchody Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej odbywają się dziś w Warszawie. Uczestniczą w nich m.in. prezydent Andrzej Duda i premier Mateusz Morawiecki. Święto zostało ustanowione 14 listopada 2007 r. poprzez Sejm RP w celu oddania hołdu ofiarom zbrodni katyńskiej. Obchody mają charakter państwowy.

Rano premier Morawiecki złożył kwiaty i zapalił znicze pod tablicami w Muzeum Katyńskim. O godz. 11.00 prezydent Andrzej Duda złoży wieniec przed Pomnikiem Katyńskim w Warszawie. W tym samym czasie na placu Apelowym Muzeum Katyńskiego odbędzie się także uroczysta Msza św. z udziałem ministra kultury i dziedzictwa narodowego, wicepremiera Piotra Glińskiego oraz szefa MON Mariusza Błaszczaka.

Później, o godzinie 14.00 rozpocznie się spotkanie pt. „Zbrodnia Katyńska – co pamiętamy?” organizowane przez Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia oraz Muzeum Katyńskie. Odbędzie się wówczas projekcja filmu „Sztafeta” oraz prezentacja raportu „Pamięć o Zbrodni Katyńskiej w Polsce”, przygotowanego przez Narodowe Centrum Kultury. Zaplanowano także debatę ekspercką z udziałem m.in. zastępcy dyrektora Biura Edukacji Narodowej IPN dr Waldemara Brendy, dyr. Narodowego Centrum Kultury dr Rafała Wiśniewskiego i dyr. Muzeum Wojska Polskiego Adama Buławy.

15 kwietnia 1943 r. Sowieckie Biuro Informacyjne ogłosiło, że polscy jeńcy byli zatrudnieni na robotach budowlanych na zachód od Smoleńska i “wpadli w ręce niemieckich katów faszystowskich w lecie 1941 r., po wycofaniu się wojsk sowieckich z rejonu Smoleńska”. Tego samego dnia, rząd RP w Londynie polecił swojemu przedstawicielowi w Szwajcarii zwrócić się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z prośbą o powołanie komisji do zbadania odkrytych grobów. Oficjalną notę złożono 17 kwietnia. Wówczas okazało się, że wcześniej również Niemcy zwrócili się do MCK o wszczęcie dochodzenia. Moskwa bardzo ostro zareagowała na propozycję dochodzenia prowadzonego przez MCK. Ujawnienie zbrodni przez Niemców posłużyło Sowietom za pretekst do zerwania stosunków dyplomatycznych z rządem polskim w Londynie. Formalnie nastąpiło to w nocy z 25 na 26 kwietnia 1943 roku.

Po sowieckiej agresji na Polskę 17 września 1939 r. do niewoli trafiło 240-250 tys. polskich jeńców, w tym ponad 10 tys. oficerów. Szef NKWD Ławrientij Beria powołał Zarząd do Spraw Jeńców Wojennych i Internowanych oraz nakazał utworzenie sieci specjalnych obozów. Choć na początku października 1939 roku władze sowieckie zaczęły zwalniać część jeńców-szeregowców, to równolegle rozpoczęto tworzenie dwóch obozów oficerskich w Starobielsku i Kozielsku, a także obozu dla funkcjonariuszy policji, KOP i więziennictwa w Ostaszkowie. Pod koniec lutego 1940 roku w obozach tych więzionych było 6 192 policjantów i funkcjonariuszy wyżej wymienionych służb oraz 8 376 oficerów. Uwięziono także dużą grupę oficerów rezerwy, których powołano do wojska w chwili wybuchu wojny. Wieluz nich reprezentowała polską inteligencję.

Decyzję o wymordowaniu polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz Polaków przetrzymywanych w więzieniach NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej podjęło 5 marca 1940 roku Biuro Polityczne KC WKP(b) na podstawie pisma skierowanego przez Berię do Stalina.

Przeczytaj: Podczas konferencji rosyjskiego Towarzystwa Wojenno-Historycznego podważano odpowiedzialność Rosji za Katyń

3 kwietnia 1940 roku rozpoczęto likwidację obozu w Kozielsku, a 5 kwietnia obozów w Starobielsku i Ostaszkowie. W ciągu 6 kolejnych tygodni 4404 osób z Kozielska przewieziono do Katynia. Tam zamordowano ich strzałami w tył głowy. 3 896 jeńców z obozu w Starobielsku zabito w pomieszczeniach NKWD w Charkowie. Ich ciała pogrzebano na przedmieściach miasta w Piatichatkach. Z kolei 6 287 osób z Ostaszkowa rozstrzelano w gmachu NKWD w Kalininie (obecnie Twer), po czym pochowano ich w miejscowości Miednoje. Łącznie zamordowano 14 587 osób. Ocalała jedynie grupa 395 lub 448 osób, których przewieziono do obozu przejściowego w Pawliszczewie Borze.

Ponadto, wymordowano także około 7 300 obywateli polskich, których NKWD więziło na terenach RP włączonych do Związku Sowieckiego. Na Ukrainie rozstrzelano 3 405 osób. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy, którą potwierdzają prace archeologiczne i ekshumacyjne zespołu badaczy pod kierownictwem prof. Andrzeja Koli, ich groby znajdują się w Bykowni pod Kijowem. Na Białorusi funkcjonariusze NKWD zamordowali 3 880 osób, które prawdopodobnie pogrzebano w Kuropatach pod Mińskiem. Większość z nich stanowili działacze konspiracyjnych organizacji, oficerowie niezmobilizowani we wrześniu 1939 r., urzędnicy państwowi i samorządowi, a także „element społecznie niebezpieczny” z punktu widzenia władz sowieckich.

Zobacz: Katyń Pro Memoria – premiera nowego klipu zespołu Hungarica [+VIDEO]

PAP / gosc.pl  / RIRM / Kresy.pl