Węgry żądają przywrócenia wszelkich praw Węgrom na Ukrainie. W tle negocjacje akcesyjne z UE

Węgry w liście do państw członkowskich UE żądają przywrócenia mniejszości węgierskiej na Ukrainie wszelkich praw, jakie Węgrzy mieli przed 2015 rokiem, głównie w sferze języka i edukacji. Domagają się też przedstawiciela Węgrów w ukraińskim parlamencie.

Jak podał w piątek serwis RFE/RL, Węgry przygotowały i rozesłały do innych państw członkowskich Unii Europejskiej dokument. Zwracają w nim uwagę na sytuację autochtonicznej, węgierskiej mniejszości narodowej na Ukrainie i trudności, z jakimi musi się mierzyć z powodu polityki ukraińskich władz.

RFE/RL, które dotarło do tego pisma informuje, że zaznaczono w nim, iż ochrona mniejszości narodowych jest jednym z priorytetów określonych w ramach negocjacji akcesyjnych Ukrainy do Unii Europejskiej. W związku z tym Węgry żądają przywrócenia praw mniejszości narodowych społeczności węgierskiej na Ukrainie do tego samego poziomu, jaki istniał przed 2015 rokiem. Wówczas Kijów zaczął wprowadzać ustawodawstwo, przede wszystkim w postaci nowej ustawy oświatowej i ustawy językowej, ograniczające prawa mniejszościom narodowym.

Według tych informacji, Węgry przede wszystkim domagają się przywrócenia praw gwarantujących swobodne używanie języka węgierskiego na Ukrainie. Budapeszt żąda też przywrócenia prawa do przywrócenia Węgrom, żyjącym na Ukrainie, prawa do posiadania przedstawicielstwa politycznego na poziomie regionalnym, a także krajowym. W liście wskazano, że obecnie w ukraińskich szkołach z węgierskim językiem nauczania uczy się 20 tys. uczniów.

„Wbrew wcześniejszym obietnicom, zignorowano potrzeby przedstawicieli mniejszości węgierskiej na Ukrainie, na przykład, w kwestii określenia przedmiotów, które mają być nauczane w języku ukraińskim w szkołach mniejszości węgierskiej” – podkreślono w dokumencie.

Węgry zwracają też uwagę, że po reformie administracyjnej na poziomie rejonowym na Ukrainie, zmianie uległ udział ludności w danych regionach pod względem narodowościowym.

„Obowiązkowy 10-procentowy udziału, jaki mniejszości narodowe powinny osiągać wśród ludności miejscowej, żeby mieć możliwość dochodzenia swoich praw językowych, nie jest usprawiedliwiony w przypadku mniejszości narodowych” – zaznaczono.

W dokumencie podkreślono też, że społeczność węgierska na Ukrainie nie ma swojego delegata w Werchownej Radzie, czyli ukraińskim parlamencie. Węgry proszą, żeby Węgrom nadano prawo do posiadania przedstawicielstwa politycznego, jednocześnie zezwalając na używanie swojego języka podczas kampanii wyborczych, referendów „i ogólnie w życiu codziennym, jak było to wcześniej”.

RFE/RL podaje, że Ukraina nie skomentowała stanowiska Węgier. Serwis zaznacza jednak, że „żądania Węgier mogą stać się znaczącą przeszkodą dla dalszej integracji Ukrainy z UE”.

Przeczytaj: Węgierski nacjonalista wzywa do zajęcia Zakarpacia w przypadku przegranej Ukrainy

Wiadomo, że ochrona praw zakarpackich Węgrów jest jednym z siedmiu punktów w zakresie reform, których domaga się UE przed rozpoczęciem rozmów członkowskich.

W grudniu 2023 roku ukraiński parlament przyjął w głosowaniu zmiany do szeregu ustaw, dotyczące praw mniejszości narodowych. Chodziło m.in. o ustawy: „O samorządzie lokalnym”, „O edukacji wyższej”, „O oświacie” (tzw. ustawa oświatowa), „O zabezpieczeniu funkcjonowania języka ukraińskiego jako państwowego” (tzw. ustawa językowa), „O ogólnokształcącym szkolnictwie średnim”, „O mniejszościach (wspólnotach) narodowych Ukrainy” i „O mediach”. Jak zaznaczono, uwzględnia ona ocenę ekspercką Rady Europy i jej organów co do kwestii mniejszości narodowych. Przyjęcie projektu rekomendowała też Komisja Europejska.

Zgodnie z treścią projektu, prywatne uczelnie wyższe będą mogły swobodnie wybierać język wykładowy, będący jednym z oficjalnych języków Unii Europejskiej, z jednoczesnym zapewnieniem nauczania języka ukraińskiego. Dodajmy, że z tych i innych regulacji wyłączony jest język rosyjski. Jednocześnie, przepisy mają obowiązywać przez czas nieokreślony, a nie przez okres 5 lat, jak rekomendowała Komisja Wenecka.

Projekt ustawy ma gwarantować prawo do posługiwania się w procesie edukacyjnym językiem danej mniejszości narodowej obok języka państwowego. Osoby należące do mniejszości narodowych Ukrainy, których języki ojczyste są oficjalnymi językami UE i które zaczęły naukę w szkołach średnich ogólnokształcących przed 1 września 2018 roku i w swoich językach, mają prawo kontynuować edukację w tym trybie. Nie będą ich zatem dotyczyć przepisy, które weszły w życie po wprowadzeniu tzw. ustawy językowej. Do grupy oficjalnych języków UE należą m.in. języki polski i węgierski.

Ponadto, w klasach (grupach) prowadzonych w językach mniejszości (wspólnot) narodowych, które są językami urzędowymi UE, gwarantuje się prawo do posługiwania się w procesie edukacyjnym językiem danej mniejszości narodowej obok języka państwowego. Jednocześnie, nauka ukraińskiego jako języka państwowego będzie obowiązkowa we wszystkich placówkach oświatowych, chociaż edukacja może być prowadzona w językach UE.

Osoby należące do mniejszości narodowych, których języki są oficjalnymi językami UE i które realizują prawo do nauki w swoich językach w państwowych, komunalnych lub zakładowych placówkach oświatowych, mogą zdobywać bazowe wykształcenie średnie ogólne i specjalistyczne w odpowiednich językach mniejszości. Wyjątek dotyczy nauczania przedmiotów czy kursów, dotyczących języka ukraińskiego, literatury i historii Ukrainy, a także (w przypadku szkół profilowanych) zajęć z Obrony Ukrainy. Mają one być nauczane wyłącznie w języku ukraińskim.

Projekt dopuszcza też możliwość używania języków mniejszości narodowych w materiałach wyborczych podczas prowadzenia kampanii. Mają one być jednak dublowane w języku ukraińskim. Publikacje w językach mniejszości narodowych, będących językami urzędowymi UE, będą zwolnione z obowiązku wydawania w danym roku przynajmniej 50 proc. tytułów w języku ukraińskim. Możliwe będzie też nadawanie audycji i programów w mediach w językach mniejszości, w wymiarze do 70 proc. czasu antenowego.

Sekretarz stanu w węgierskim MSZ Tamás Menzer skomentował przyjęcie przez Ukrainę nowelizacji przepisów dotyczących mniejszości narodowych. Węgry uważają decyzję ukraińskiego parlamentu za niewystarczającą do zapewnienia praw mniejszości węgierskiej.

We wrześniu 2023 r. „Financial Times” pisał, że rząd Ukrainy wyraził gotowość do zmiany przepisów, dotyczących praw mniejszości narodowych, w tym około 80-tysięcznej mniejszości węgierskiej na Zakarpaciu, aby odblokować proces integracji z Unią Europejską jeszcze w tym roku. Gazeta zaznaczyła wówczas, że kwestia praw mniejszości narodowych stała się największą potencjalną przeszkodą w rozpoczęciu formalnych negocjacji w sprawie członkostwa Ukrainy w UE. Zapowiadano wówczas rychłe rozpoczęcie rozmów dwustronnych ze stroną węgierską i rumuńską w celu znalezienia porozumienia co do zakresu używania języka ukraińskiego i języków mniejszości narodowych w szkołach średnich. Nie było jednak wówczas żadnych wzmianek o udziale strony polskiej w tym procesie.

W tym samym miesiącu Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła europejską ustawę integracyjną dotyczącą mniejszości narodowych. Poparło ją 318 posłów. Dokument określa, kim są mniejszości narodowe, dopuszcza używanie języków mniejszości narodowych w reklamach oraz podczas różnych wydarzeń, a także podczas udzielania pomocy. Ponadto ustawa przewiduje opracowanie metodologii używania języków mniejszości w niektórych regionach. Dokument wyjaśnia także tryb ustalania osiedli, w których większość ludności stanowią mniejszości narodowe. Jednocześnie język mniejszości narodowych powinien być używany równolegle z językiem państwowym. Wyjątkiem są imprezy publiczne, gdzie używanie języka państwowego jest obowiązkowe jedynie w przypadku, gdy organizatorzy otrzymali stosowny wniosek nie później niż 72 dni przed wystąpieniem z takim żądaniem. Ustawą tą Rada Najwyższa zezwoliła mniejszościom narodowym na tworzenie własnych mediów, a także umożliwiła otwieranie wyspecjalizowanych księgarń w celu realizacji praw mniejszości narodowych. W takich księgarniach będzie można sprzedawać produkty wydawnicze lub media drukowane.

Jak pisaliśmy, wiceszef węgierskiego MSZ przyznał we wrześniu br., że kwestia praw Węgrów z Zakarpacia jest dla Węgier tak ważna, że blokowała przez nią akcesję Ukrainy do UE i NATO, a także jej zbliżenie z nimi.

radiosvoboda.org / Kresy.pl