78 lat temu zmarł Józef Piłsudski

12 maja 1935 roku w Belwederze o godzinie 20.45 zmarł marszałek Józef Piłsudski. Żegnając go w czasie uroczystości pogrzebowych na Wawelu prezydent RP Ignacy Mościcki mówił: „Cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu. Skroń jego nie okala korona, a dłoń nie dzierży berła. A królem był serc i władcą doli naszej”.

Śmierć marszałka Piłsudskiego była dla polskiego społeczeństwa szokiem. Część osób, lepiej poinformowanych, wiedziała, że marszałek jest chory, ale i one nie zdawały sobie sprawy, że jest to choroba śmiertelna. Pod koniec 1934 r. stan zdrowia Piłsudskiego był już bardzo zły. W swoim testamencie marszałek Piłsudski napisał:Nie wiem czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech! Niech tylko moje serce wtedy zamknięte schowają w Wilnie gdzie leżą moi żołnierze co w kwietniu 1919 roku mnie jako wodzowi Wilno jako prezent pod nogi rzucili. Na kamieniu czy nagrobku wyryć motto wybrane przeze mnie dla życia „Gdy mogąc wybrać wybrał zamiast domu gniazdo na skałach orła niech umie spać, gdy źrenice czerwone od gromu i słychać jęk szatanów w sosen zadumie. Tak żyłem.”

A zaklinam wszystkich co mnie kochali sprowadzić zwłoki mojej matki z Sugint Wiłkomirskiego powiatu do Wilna i pochować matkę największego rycerza Polski nade mną. Niech dumne serce u stóp dumnej matki spoczywa. Matkę pochować z wojskowymi honorami ciało na lawecie i niech wszystkie armaty zagrzmią salwą pożegnalną i powitalną tak by szyby w Wilnie się trzęsły Matka mnie do tej roli jaka mnie wypadła chowała. Na kamieniu czy nagrobku Mamy wyryć wiersz z „Wacława” Słowackiego zaczynający się od słów „Dumni nieszczęściem nie mogą” Przed śmiercią Mama mi kazała to po kilka razy dla niej czytać”.

Ostatnie chwile życia Piłsudskiego 12 maja tak opisywał w swoim diariuszu adiutant marszałka w Belwederze rotmistrz Aleksander Hrynkiewicz:
„Ksiądz zaczyna modlitwy, podają oleje święte, którymi namaszczono rytuałem przewidziane miejsca, na głowie Komendanta. Otoczenie klęczy i modli się. Rodzina wpatrzona w oblicze Komendanta z niemym bólem, niezupełnie jeszcze świadoma tragedii nadchodzącej chwili. Zbliża się kres życia Komendanta, to widzi się i czuje bez słów i wyjaśnień. (…) Komendant szklistym i nieruchomym wzrokiem patrzy w przestrzeń jakby czynił przegląd obrazu swego bohaterskiego i tragicznego życia. Jakieś myśli, jakąś wolę objaśnia słabym ruchem rąk, które za życia i w czasie choroby były zawsze tak czynne i ruchliwe. (…) Minuty ciągną się jedna za drugą długie jak minione dziesiątki lat brzemienne historią. Odwracam głowę, na tarczy zegara 8.45, koniec epoki związanej z życiem Wielkiego Człowieka”.

15 maja trumnę z ciałem Piłsudskiego przewieziono na lawecie zaprzężonej w sześć koni do katedry św. Jana. Ustawiono ją w nawie głównej świątyni. Tam marszałka żegnały tłumy. Następnie ciało marszałka Piłsudskiego pociągiem przewieziono do Krakowa. Na trasie przejazdu pociągu zgromadziły się tysiące ludzi aby oddać zmarłemu hołd. Pociąg żałobny z trumną Piłsudskiego dotarł do Krakowa w sobotę rano 18 maja. Na dworcu na jego przyjazd oczekiwali prezydent RP, rząd, generalicja, korpus dyplomatyczny oraz różnego rodzaju delegacje. Ośmiu generałów, z Juliuszem Rómmlem na czele, przeniosło trumnę z platformy na lawetę armatnią. Po odprawieniu modłów przez metropolitę krakowskiego arcybiskupa Adama Sapiehę, kondukt ruszył na Wawel. Na czele pochodu szedł oddział doboszy z werblami, następnie postępowała orkiestra wojskowa, poczty sztandarowe przysłane przez wszystkie pułki Wojska Polskiego oraz duchowieństwo. Po nich szedł okryty kirem koń Piłsudskiego. Za nim jechała laweta z trumną, ciągnięta przez sześć karych koni. Otaczało ją 12 adiutantów z obnażonymi szablami.

Cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu. Skroń jego nie okala korona, a dłoń nie dzierży berła. A królem był serc i władcą doli naszej. Półwiekowym trudem swego życia brał we władanie serce po sercu, duszę po duszy, aż purpurą królestwa swego ducha zagarnął niepodzielnie całą Polskę – mówił w przemówieniu żałobnym na wzgórzu wawelskim prezydent Ignacy Mościcki.

Po mszy pontyfikalnej, którą celebrował metropolita Sapieha, generałowie znieśli ciało marszałka do krypty św. Leonarda. Na zakończenie uroczystości ustawione na wawelskim wzgórzu działa oddały 101 strzałów armatnich. W cały
m kraju zapanowała trzyminutowa cisza. Szacuje się, że w pogrzebie w Krakowie wzięło udział około 100 tys. osób, kondukt ciągnął się przez kilka kilometrów. W 1937 r. na polecenie metropolity krakowskiego arcybiskupa Adama Sapiehy trumna ze szczątkami marszałka Józefa Piłsudskiego została przeniesiona do krypty pod wieżą Srebrnych Dzwonów.

Centralne obchody 78. rocznicy śmierci Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego odbyły się w Warszawie w niedzielę 12 maja 2013roku pod patronatem Zarządu Głównego Związku Piłsudczyków oraz Instytutu Józefa Piłsudskiego Poświęconego Badaniu Najnowszej Historii Polski

Program centralnych obchodów 78. rocznicy śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego:

godz. 12. 00– uroczysta odprawa warty honorowej przy Grobie Nieznanego Żołnierza z udziałem asysty Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego i podchorążych Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych im. Tadeusza Kościuszki z Wrocławia, połączona z ceremonią złożenia wieńców na Grobie Nieznanego Żołnierza z udziałem władz państwowych, wojskowych, samorządowych, organizacji strzeleckich, harcerskich oraz młodzieży szkolnej

godz. 12.20– apel pamięci i złożenie kwiatów pod pomnikiem Marszałka Józefa Piłsudskiego (pl. Piłsudskiego)

godz. 13.30– Msza Święta w Archikatedrze Św. Jana Chrzciciela w Warszawie (ul. Świętojańska) w intencji Marszałka i Jego Żołnierzy. Mszę Świętą odprawi i homilię wygłosi ojciec prof. Eustachy Rakoczy – Jasnogórski Kapelan Żołnierzy Niepodległości, Naczelny Kapelan Związku Piłsudczyków

godz. 15.00– ogłoszenie wyników i wręczenie nagród laureatom XIV Ogólnopolskiego Konkursu Plastyczno-Literackiego poświęconego Marszałkowi Piłsudskiemu (Dom Literatury Polskiej, ul. Krakowskie Przedmieście 87/89), zorganizowanego przez Związek Piłsudczyków, dzięki wsparciu udzielonemu przez Ministerstwo Obrony Narodowej i Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. W konkursie wzięło udział 1674 uczniów ze szkół podstawowych, gimnazjów, liceów i techników z całego kraju, głównie z tych które noszą imię Marszałka Józefa Piłsudskiego. Do etapu ogólnopolskiego przystąpiła młodzież ze szkół m.in. z: Broku, Brzegu, Chorzeli, Ciechocinka, Garwolina, Jarosławia, Jedlni-Letniska, Jelcza-Laskowic, Krakowa, Kielc, Koniecpola, Kruszewa, Lublina, Łodzi, Radomska, Radymna, Sitkówki-Nowin, Szczecina, Szczuczyna, Tomaszowa Mazowieckiego, Warszawy, Wiżajn, Wygody.