27. rocznica wprowadzenia stanu wojennego

13 grudnia mija 27. rocznica wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, który trwał do 22 lipca 1983 roku. Władzę w kraju przejęła w tym okresie Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego z generałem Wojciechem Jaruzelskim na czele.

Celem wprowadzenia stanu wojennego była likwidacja protestów społecznych oraz wstrzymanie procesów demokratyzacyjnych, zainicjowanych w sierpniu 1980 roku. Zagrażały one trwałości systemu komunistycznego oraz utrzymaniu władzy przez PZPR.
Władze uzasadniały wprowadzenie stanu wojennego zagrożeniem struktur państwowych. Po latach generał Jaruzelski tłumaczył swoją decyzję groźbą zbrojnej interwencji wojsk Układu Warszawskiego.
W czasie stanu wojennego straciło życie ponad 100 osób. Internowano ponad trzy tysiące osób, a czasowo pozbawiono wolności ponad 10 tysięcy. Tysiące ludzi było represjonowanych i wyrzuconych z pracy za udział w protestach, popieranie podziemnej działalności NSZZ “S” czy też samą przynależność do związku. Większość działaczy związku i członków opozycji, szczególnie KOR, zostało internowanych, a później znalazło się w więzieniach.

Po ogłoszeniu stanu wojennego nie doszło do ogłoszenia strajku powszechnego. Powodem było zastraszenie społeczeństwa wojskową akcją, wyłączenie telefonów, zakaz opuszczania miejsc zamieszkania oraz internowanie przywódców związkowych.
Niemniej jednak w wielu zakładach strajki wybuchały i były pacyfikowane przez specjalne oddziały milicji. Przywódców strajków skazywano na kary więzienia, a ich uczestników wyrzucano z pracy. Dramatyczny przebieg miały protesty w kopalniach na Górnym Śląsku. W Katowicach doszło do masakry górników kopalni “Wujek”.
Zdelegalizowany NSZZ “S” odbudował swoje struktury w podziemiu. Zaczęto wydawać nielegalną prasę, powstały komisje zakładowe, Tymczasowa Komisja Koordynacyjna oraz struktury regionalne. 1 i 3 maja 1982 roku po raz pierwszy w czasie stanu wojennego “Solidarność” zorganizowała masowe demonstracje. Policja i wojsko użyły siły wobec protestujących.
Po pierwszych wolnych wyborach w 1989 roku, odpowiedzialni za wprowadzenie stanu wojennego stanęli przed parlamentarną komisją odpowiedzialności konstytucyjnej. Po czterech latach wniosek o postawienie ich przed Trybunałem Stanu umorzono, jednak potem Sejm orzekł, iż wprowadzenie stanu wojennego było sprzeczne z konstytucją.
Kwestią odpowiedzialności za wprowadzenie stanu wojennego zajął się po latach Instytut Pamięci Narodowej. W ubiegłym roku prokuratura IPN-u postawiła zarzuty 9-ciu osobom, członkom WRON oraz Rady Państwa PRL, wśród nich generałowi Wojciechowi Jaruzelskiemu i Czesławowi Kiszczakowi. Zarzuty dotyczą działania i kierowania “związkiem przestępczym o charakterze zbrojnym, którego celem było popełnianie przestępstw”, jakim – w ocenie prokuratury IPN – był WRON. Oskarżonym grozi nawet do 10 lat więzienia. Proces trwa od września tego roku. Na ławie oskarżonych zasiada obecnie 6 osób.

IAR / mb