Rocznica akcji “VesnA”

22 maja przypada na Litwie 65. rocznica największych powojennych zsyłek i wywózek na Syberię. 22 maja 1948 roku, wczesnym rankiem, rozpoczęła się akcja VesnA (Wiosna), w ramach której w maju tegoż roku Sowieci zesłali z Litwy ponad 40 tysięcy osób, w tym 11 tysięcy dzieci. Nie były to pierwsze zsyłki z terenów Litwy, wywózki trwały bowiem od roku 1941. Represje akcji VesnA dotknęły jednak największą liczbę mieszkańców Litwy. Zsyłki w trybie natychmiastowym i zachowanie przy tym swoistego porządku było możliwe z powodu udziału ponad 30 tysięcy sowieckich urzędników i pracowników służb specjalnych różnego szczebla.

Do tej pory Rosja nie odtajniła (nie ma więc możliwości wglądu) rosyjskich wojskowych archiwów, które ujawniłyby wykonawców deportacji, szczegółowe plany i dokumenty deportacyjne. Ujawniona została jedynie ta część archiwów, która była przechowywana na Litwie.

W powojennym Związku Radzieckim co szósty zesłaniec był Litwinem (a raczej pochodził z terenów Litwy, bo często byli to miejscowi Polacy i Białorusini), do 1953 roku aresztowano, zesłano bądź zamordowano prawie milion Ukraińców, Litwinów, Łotyszy i Estończyków.

Jeszcze bardziej wstrząsające statystyki dotyczą okresu od lutego 1940 roku, kiedy Sowieci rozpoczęli wywózki z terenów ówczesnej Polski – Kresów Wschodnich – czyli dzisiejszej Wileńszczyzny, zachodniej Białorusi i Ukrainy. Tylko w tej pierwszej wywózce deportowano około 140 tysięcy osób.

Represje na Litwie zaczęły się w 1941 roku. W czasie kolejnych dwunastu lat (do roku 1953) – według oficjalnych statystyk – zesłano z Litwy na Syberię, ale też do Kazachstanu, za Ural i innych miejsc ówczesnego Związku Sowieckiego, ponad 120 tysięcy osób. Zdaniem badaczy liczby te są z pewnością znacznie wyższe i dotyczą co najmniej 300 tysięcy osób.

Oficjalnie na Litwie dniem upamiętniającym dramat represji i wywózek w głąb Związku Radzieckiego jest 14 czerwca. Ten dzień w litewskim kalendarzu jest oznaczony jako Dzień Żałoby i Nadziei. 22 maja jest jednak często wspominany i czczony ze względu na rozmiar represji wobec Litwinów, podkreślany jest też wymiar powojennych represji, kiedy Litwa była częścią “Szczęśliwego Kraju Rad”.