Kultura ponad granicami – obóz młodzieżowy Fundacji “Kompania Kresowa” [+FOTO]

Zorganizowany przez Fundację „Kompania Kresowa” w dniach 22-28 sierpnia i sfinansowany w ramach programu Erasmus+ obóz młodzieżowy był unikalną okazją do spotkania obywateli trzech różnych państw dziedziczących zarazem polską kulturę.

W zamyśle organizatorów obóz miał uwypuklić fakt tego pluralizmu w ramach jednej kultury oraz zmienności ról społecznych jej przedstawicieli. Uczestniczyli w nim bowiem mieszkańcy Litwy (Wilna i okolic) oraz Białorusi (Lida w obwodzie grodzieńskim) w większości identyfikujący się z miejscowymi społecznościami mniejszości polskiej, a także młodzież w kilku miejscowości Dolnego Śląska i Podlasia. Młodzi przybysze z sąsiednich krajów mogli więc poznawać Polskę za pośrednictwem swoich koleżanek i kolegów w całym ich regionalnym zróżnicowaniu. Obywatele Polski mogli zaś spróbować odnaleźć się w sytuacji bycia Polakiem ale i przedstawicielem mniejszości właśnie, co zawarto już w nazwie-dewizie wymiany młodzieżowej – „Jesteśmy w mniejszości – jesteśmy u siebie”. Właśnie zagadnienia związane z uwarunkowaniami i egzystencją mniejszości narodowych stały się głównym tematem aktywności uczestników obozu. Bo też nie zabrakło w jego programie zróżnicowanych zajęć.

Przykładem funkcjonowania przez wieki społeczeństwa składającego się różnych grup etnicznych i religijnych dostarczyła historia miasta w którym obóz miał miejsce – Wrocławia. Przemierzając Ostrów Tumski, zabytkowy rynek, linię fosy i dawnych murów miejskich, neogotycką i socrealistyczną zabudowę centrum miasta, świątynie katolickie, prawosławne, judaistyczne młodzież poznawała historię zmian granic i struktur społecznych, konfliktów i integracji. W czasie dyskusji podsumowującej wyprawę uczestnicy rezolutnie wyszczególniali jak nawet tkanka architektoniczna odzwierciedla tę dynamiczną w czasie wielokulturowość miasta. Mieszkańcy Wilna, Lidy, ale też Podlasia z zachwytem mówili o gotyckim charakterze miejscowej architektury, która na ich terenach ustąpiła miejsca późniejszym formom.

Reprezentanci wszystkich grup opowiadali o własnej tożsamości, realiach życiowych, sytuacji materialnej, fascynacjach i ambicjach. Posiłkowali się przy tym wcześniej przygotowanymi multimedialnymi prezentacjami. Dla wielu uczestników z Polski wiadomości o tym, że poza jej granicami także zamieszkują Polacy o swojej specyficznej kulturze, wyznaczanej między innymi przez wielojęzyczność, używanie w życiu codziennym języków innych niż język polski. Dyskusje te prowadziły do poszukiwań i analiz o charakterze historycznym, które wolontariusz Fundacji „Kompania Kresowa” wspierali merytoryczną prelekcją poświęconą etnogenezie tych społeczności i historii ich relacji z innymi grupami etnicznymi.

Uczestnicy z Wilna i Lidy mówili też o problemach związanych z nietolerancją jaka czasem spotyka ich ze strony przedstawicieli innych obywateli. Szeroko też opisywali negatywne efekty braku uwzględniania specyficznych potrzeb kulturalnych i edukacyjnych przez władze ich państw. Szczególnie dramatycznie brzmiały wypowiedzi uczestników z Białorusi, gdzie władze z rozmysłem ograniczają nauczanie w języku polskim w systemie oświatowym. Młodzi ludzie na własnym przykładzie opisywali skutki dyskryminacji – słabą znajomość języka przodków, ale też sąsiedniego państwa. Mówili nie tylko o kulturalnym ale i bardziej wymiernych skutkach, jak chociażby zmniejszonych szansach na rozwijanie z partnerami z Polski aktywności o charakterze komercyjnym, która mogłaby przyczyniać się do podniesienia ich statusu materialnego, ale też ogólnego rozwoju ekonomicznego regionu.

Doświadczenia te były czymś nowym dla uczestników z Polski, którzy uzyskali dostęp do całkowicie nowego dla siebie punktu widzenia. W ramach prelekcji i moderowanej dyskusji uczestnicy porównywali politykę Polski, Litwy i Białorusi w sprawach mniejszości narodowych z sytuacją w innych państwach Unii Europejskiej a także formalnymi założeniami prawa europejskiego i umów międzynarodowych. Młodzi, opierając się na wcześniejszych dyskusjach podejmujących ich osobiste doświadczenia, wskazywali na wiele uchybień w porządku prawnym czy polityce własnych państw, wysuwali postulaty zmian.

Te dyskusje i postulaty wiodły zresztą wielu uczestników do wniosków o konieczności aktywności obywatelskiej i społecznej. Ponieważ wśród nich były osoby podejmujące wcześniej aktywność w ramach działań Fundacji „Kompania Kresowa”, Związku Polaków na Litwie, Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej, a także w ramach działań nieformalnych chętnie dzieliły się ona własnymi doświadczeniami, które inni uczestnicy uznawali za inspirujące, przedstawiając swoje koncepcje i plany aktywności na rzecz zmiany otaczającej rzeczywistości. Znów znamienne i ważne dla refleksji młodych ludzi okazywały się szczególnie relacje obywateli Białorusi opisujących krępowanie aktywności i wolności obywatelskich przez lokalne władze.

Chcąc pomóc uczestnikom obozu w przygotowaniu się do wypełniania różnych ról społecznych wolontariusze organizatora projektu przeprowadzili warsztaty w zakresie pisania tekstów informacyjnych i publicznych wystąpień publicznych. Młodzi ludzie mogli sami sprawdzić się w roli mówców czy dziennikarzy w ramach ćwiczeń odbywających się w dwóch językach – polskim i rosyjskim – ze względu na wielojęzyczność uczestników projektu.

Biorąc udział w banalnej – ale tylko na pierwszy rzut oka – grze-zabawie, polegającej na konstruowaniu instalacji z powszechnie dostępnych przedmiotów gospodarstwa domowego młodzież starała się uczyć pracy w zespole. Jak wnioskowali młodzi nie sposób prowadzić jej w owocny sposób bez tolerancji, otwartości na kreatywność drugiego człowieka, mobilizowania się nawzajem w sposób pozytywny a nie negatywny, szacunku dla pracy i wysiłku drugiego człowieka.

Podsumowując działania na pożegnaniu młodzi ludzie mówili o „naładowanych akumulatorach” tak przez pozytywną atmosferę i energię jakiej doświadczyli, jaki i nową wiedzę i kompetencje. Większą część z nich nabyli zresztą w czasie niekończących się rozmów poza prelekcjami i debatami. Rozstając się obiecywali sobie podtrzymanie nawiązanych znajomości i ponowne spotkanie. Być może na kolejnym obozie.

Projekt wymiany młodzieżowej „Jesteśmy w mniejszości – jesteśmy u siebie” był współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+.

kresy.pl