Mapa drogowa współpracy USA i Cypru wzbudza pretensje w Turcji

W Turcji narasta zaniepokojenie zbliżeniem Cypru i Stanów Zjednoczonych. Dwa ostatnie państwa podpisaly w poniedziałek dokumenty określające ramy ich relacji w dziedzinie bezpieczeństwa.

Stany Zjednoczone podpisały z Republiką Cypryjską dokument określany jako mapa drogowa w sprawie współpracy obronnej, która wzmocni więzi wojskowe między obiema stronami. Porozumienie podpisali minister obrony Cypru Vassilis Palmas i asystentka sekretarza obrony USA ds. bezpieczeństwa międzynarodowego Celeste Wallander podczas ceremonii w Ministerstwie Obrony w Nikozji, podał portal Ekhatimerini.com.

„Ta mapa drogowa stanowi silne zobowiązanie do dalszego wzmacniania i pogłębiania naszych relacji” — powiedział Palmas. „Ta mapa drogowa promuje nasze wspólne cele bezpieczeństwa i potwierdza niezwykły postęp w naszych relacjach, zwłaszcza w ciągu ostatnich dwóch lat” — oceniła z kolei Wallander.

Krok ten nie pozostał niezauważony przez aktora szczególnie zainteresowanego sytuacją na Cyprze. Brak jeszcze oficjalnych reakcji Turcji, ale turecka telewizja eksportowa TRT World twierdzi, że amerykańsko-cypryjska umowa wywołuje w Ankarze irytację. Turcja “wyraziła już wcześniej poważne obawy dotyczące współpracy wojskowej” Stanów Zjednoczonych i Republiki Cypryjskiej.

Głośny wyraz dawała im natomiast w lipcu nieuznawana, separatystyczna Turecka Republika Cypru Północnego (TRNC), która jest protektoratem Ankary. W tymże miesiącu prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan mówił on o możliwości stworzenia na kontrolowanym przez nią odcinku wybrzeża wyspy baz tureckiej marynarki wojennej . W kwestii procesu zjednoczeniowego na wyspie Erdogan powiedział, że może on być kontynuowany tylko w przypadku uznania podmiotowości separatystycznej republiki cypryjskich Turków przez oficjalną Republikę Cypryjską i inne zaangażowane państwa.

“Turcja jest zaniepokojona, że ​​pogłębiające się relacje USA i Cypru Greckiego w dziedzinie obrony mogą zmienić równowagę sił we wschodniej części Morza Śródziemnego, komplikując dynamikę regionu i zagrażając interesom bezpieczeństwa [Ankary]” – oceniła TRT World.

Wody wokół Cypru mają ważne znaczenia bowiem pod ich dnem znajdują się złoża gazu. Okręty tureckie odpędzały już statki badawcze z wód cypryjskich, a Turcja zawarła w 2019 r. memorandum z protegowanym przez siebie wówczas Rządem Porozumienia Narodowego Libii na temat podziału stref morskich oprotestowane przez Republikę Cypryjską, Grecję i Unię Europejską. Tymczasem niedawno grupa zachodnich koncernów i izraelskiej spółki zaproponowała władzom Republiki Cypryjskiej projekt eksploatacji podmorskich złóż gazu.

Cypr był przez wieki częścią Imperium Osmańskiego. W 1878 r. na podstawie traktatu z Osmanami Cypr został przekazany Wielkiej Brytanii w zamian za gwarancje bezpieczeństwa dla zamieszkującej tam wśród Greków społeczności tureckiej. Po wojnie Grecy zorganizowali na Cyprze ruch wyzwoleńczy i doprowadzili w 1960 r. do dekolonizacji wyspy, którą Londyn zaakceptował pod warunkiem, że nie stanie się ona częścią Grecji. W następnych latach dochodziło w Republice Cypryjskiej do napięć miedzy ludnością grecką i mniejszością turecką stanowiącą 18 proc. mieszkańców wyspy, wcześniej współpracującą z Brytyjczykami.

W 1974 r. po zamachu stanu na Cyprze z inspiracji Aten, władze na Cyprze przejęli greccy nacjonaliści, którzy ogłosili Enosis – zjednoczenie z Grecją. W odpowiedzi na to 20 lipca 1974 r. armia turecka przeprowadziła inwazję na wyspę. Pod jej osłoną na północy powstała Turecka Republika Cypru Północnego, kontrolująca 36 proc. powierzchni wyspy. Republika ta nie jest uznawana przez żadne państwo świata poza Turcją. Jest także uznawana przez Islamską Organizację Współpracy.

By zapobiec eskalacji konfliktu między dwiema społecznościami etnicznymi na Cypr jeszcze w 1964 r. skierowano misję pokojową ONZ. Po inwazji tureckiej żołnierze UNFICYP obsadzają strefę buforową, tak zwaną “zieloną linię”, oddzielającą obszary kontrolowane przez oficjalne władze Republiki Cypryjskiej i te kontrolowane przez cypryjskich Turków. Na tych ostatnich stacjonują do dziś oddziały sił zbrojnych Turcji.

ekathimerini.com/trtworld.com/kresy.pl