Nadzwyczajny wiec autonomicznego regionu Mołdawii wystąpił z żądaniami wobec władz centralnych

W sobotę w Komracie, stolicy autonomicznego regionu Mołdawii – Gagauzji obradował nadzwyczajny zjazd deputowanych wszystkich szczebli.

Zjazd został zwołany na tle sporu władz Terytorium Autonomicznego Gagauzji i władz centralnych Mołdawii w kwestii niedawnych wyborów szefa władz autonomicznych. Władze centralne nie chcą bowiem uznać zwycięstwa reprezentantki partii, która na arenie ogólnopaństwowej jest obecnie najbardziej radykalną opozycją wobec nich.

14 maja w Gagauzji odbyła się druga tura wyborów baszkana, czyli szefa autonomicznych władz regionalnych. Zwyciężyła w nich Jewgienija Gucuł z poparciem 52,34 proc. głosujący. Pokonała Grigija Uzuna. Hucuł zwyciężyła także w pierwszej turze. Frekwencja wyniosła 57,79 proc.

Obaj kandydaci reprezentowali zdecydowanie prorosyjskie poglądy. Jednak Gucuł wygrała wybory jako reprezentantka partii Șor, która od zeszłego roku przewodzi, okresowo masowym, protestom przeciwko obecnemu liberalnemu obozowi rządzącemu Mołdawią.

Centralna Komisja Wyborcza Gagauzji uznała zwycięstwo Gucuł. Nie uznaje go natomiast ogólnopaństwowa komisja wyborcza. Narodowe Centrum Walki z Korupcją prowadzi przeciw partii Șor postępowanie oskarżając ją o łamanie prawa wyborczego, w tym kupowanie wyborców, ale też nielegalne finansowanie. Przed drugą turą wyborów baszkana do lokali i mieszkań działaczy partii, w tym członków komitetu wyborczego Gucuł, wkroczyli mołdawscy funkcjonariusze. Część z aktywistów została zatrzymana.

Jeszcze 14 kwietnia Sąd Apelacyjny w Kiszyniowie skazał zaocznie Ilana Șora, lidera partii, na 15 lat więzienia za korupcję. Polityk od kilku lat przebywa na emigracji w Izraelu.

Dwa dni po wyborach funkcjonariusze Narodowego Centrum Walki z Korupcją wkroczyli do siedziby gagauskiej komisji wyborczej rekwirując spisy wyborców regionu i karty z oddanymi w niedawnych wyborach głosami. Gagauzja nie uznaje jednak zastrzeżeń krajowych instytucji. Prezydium regionalnego parlamentu uznało działania Centrum za ingerencje w proces polityczny Terytorium Autonomicznego. Jeszcze 22 maja Sąd Apelacyjny w Komracie uznał wyborcze zwycięstwo Gucuł.

Gagauzowie mobilizują się w obliczu presji władz centralnych. W sobotę z inicjatywy Zgromadzenia Narodowego Gagauzji – regionalnego parlamentu odbył się w Komracie Zjazd Deputowanych Wszystkich Szczebli. Zgromadził on obecnych i były deputowanych regionalnego parlamentu, członków Komitetu Wykonawczego prowincji oraz merów poszczególnych gmin.

Głównym żądaniem zjazdu wobec władz centralnych było zaprzestanie ograniczania kompetencji autonomicznego regionu. Jak zauważył były przewodniczący Rady Najwyższej Republiki Gagauzji, z czasów, gdyby była ona regionem separatystycznym, Michaił Kendigelian, przez wszystkie lata nie było audytu  wykonania ustawy o szczególnym statusie prawnym Gagauzji.

Ustępująca baszkan Gagauzji Irina Vlah stwierdziła, że władze centralne konsekwentnie zaostrzają sytuację, nieustannie prowokując konflikty i podżegają Mołdawian przeciwko Gagauzom, jak zrelacjonował portal Gagauzinfo.md.

„Partia PAS [Partia Akcji i Solidarności] i prezydent Sandu, która skrupulatnie tworzy wokół swojej osoby kult jednostki, swoją polityką podzielili społeczeństwo. Nie dość, że podzielili wszystkich na tzw. „dobrych ludzi” i wrogów, to jeszcze zrobili to z arogancją w stosunku do setek tysięcy własnych współobywateli. My, mieszkańcy Gagauzji i cała opozycja polityczna, również znaleźliśmy się w kategorii wrogów” – stwierdziła Vlah.

Baszkan ostro oceniła podejście władz centralnych – “Mają gdzieś nasz region, bo wiedzą, że nie mają tu poparcia. A nie mają go, bo na nie nie zasługują! Na czele Mołdawii stoi partia, która w zasadzie nie stała się partią w normalnym tego słowa znaczeniu. Jak powiedział były premier, PAS jest jak “sekta”. Próbują zastąpić instytucje państwowe i przekształcić Mołdawię w państwo jednej partii”.

Zjazd Deputowanych uchwalił żądania wobec władz w Kiszyniowie. Żąda przede wszystkim nadania ustawie o szczególnym statusie prawnym Gagauzji rangi ściśle konstytucyjnej i uzgodnienia całości prawa Mołdawii z tak określoną ustawą i statutem Gagauzji,

W ciągu trzech miesięcy przywróceniu mają ulec służba celna, kontrola skarbowa i inne organy zlikwidowane w Gagauzji. Autonomiczna prowincja powinna, według jej reprezentantów, mieć zagwarantowaną kwotę mandatów w parlamencie centralnym.

Gagauzowie żądają wznowienia pracy międzyparlamentarnej grupy deputowanych. Domagają się zaprzestania ingerencji w porządek prawny i działania instytucji Terytorium Autonomicznego za pośrednictwem sądów centralnych Mołdawii. Prokurator Generalny Gagauzji powinien zostać przywrócony jako członek z urzędu Sądu Najwyższego Mołdawii.

W Komracie postulowano również większą przejrzystość w zarządzaniu środkami finansowymi pochodzących z budżetu i funduszy międzynarodowych. Na koniec Gagauzowie zażądali prawnego zakazu działalności partii, których program obejmuje likwidację Mołdawii jako niepodległego państwa, co jest wymierzone w ruchy panrumuńskie.

Gagauzowie to niewielki naród turkojęzyczny lecz prawosławny zamieszkujący południową część Mołdawii. W czasie rozkładu Związku Radzieckiego, w 1990 r. Gagauzowie proklamowali własną republikę, nie zgadzając się z polityką wprowadzenia monopolu używania języka mołdawskiego przyjętą wówczas przez władzę w Kiszyniowie oraz obawiając się prób przyłączenia Mołdawii do Rumunii.

Gagauzja funkcjonowała jako nieuznawane republika separatystyczna do 1994. W tymże roku doszło do zawarcia kompromisu między Kiszyniowem a Komratem, w wyniku którego Gagauzja uznała zwierzchnictwo władz Mołdawii w zamian za autonomiczny status. Zakłada on możliwość rozpisania referendum o niepodległości regionu w sytuacji, gdyby Mołdawia została przyłączona do innego państwa. Baszkan Gagauzji z urzędu jest jednym z ministrów rządu Mołdawii.

Powszechnym językiem używanym w Gagauzji jest język rosyjski. W ostatnich wyborach parlamentarnych w 2021 r. mająca prorosyjskie nastawienie koalicja socjalistów i komunistów uzyskała w Gagauzji poparcie 80 proc. wyborców.

gagauzinfo.md/gazeta.ru/kresy.pl