SN wezwał spadkobierców skazanych w procesie brzeskim do dostarczenia akt z 1933 roku

Sąd Najwyższy wzywa wszystkich żyjących spadkobierców oraz członków rodzin osób skazanych w procesie brzeskim o przekazanie oryginałów lub kopii akt spraw kasacyjnych w tej sprawie z 1933 r. – głosi ogłoszenie SN zamieszczone w piątek na stronie tego sądu.

Podkreślono, że dokumenty te powinny być przekazane w terminie miesiąca od dnia ukazania się ogłoszenia.

Już w październiku br. poinformowano, że prowadzone jest postępowanie dotyczące odtworzenia akt “procesu brzeskiego”, w którym skazano przywódców przedwojennej opozycji z Centrolewu – w którego skład wchodziły Polska Partia Socjalistyczna, Polskie Stronnictwo Ludowe “Wyzwolenie”, Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast”, Stronnictwo Chłopskie oraz Narodowa Partia Robotnicza.

Postępowanie kasacyjne zainicjowane latem zeszłego roku przez poprzedniego Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara zostało w związku z tym zawieszone. Jego celem jest uniewinnienie skazanych. “Ta kasacja jest składana po to, żeby przywrócić dobre imię, dać szansę na to, aby osoby skazane w +procesie brzeskim+ mogły odzyskać dobre imię poprzez rehabilitację i uniewinnienie” – mówił wtedy Bodnar.

RPO podkreślał, że celem kasacji jest także zasygnalizowanie, iż łamanie prawa musi być nazywane po imieniu choćby po wielu latach. O złożenie takiej kasacji apelowało do rzecznika w 2019 r. Polskie Stronnictwo Ludowe.

Jak poinformował RPO przed kilkoma tygodniami prezes Izby Karnej SN sędzia Michał Laskowski, SN jeszcze w grudniu ub. roku zawiesił postępowanie zainicjowane kasacją Bodnara “do czasu wydania orzeczeń w przedmiocie odtworzenia akt”.

Laskowski przekazał wówczas, że w sprawie odtworzenia akt wystąpiono m.in. do dziekanów Okręgowych Rad Adwokackich z Warszawy, Łodzi i Krakowa, dyrektorów Archiwum Akt Nowych i Archiwum Państwowego w Warszawie, Biblioteki Narodowej, Biblioteki Sejmowej, a także kierownika archiwum SN i mec. Jacka Dubois.

Postępowania ws. odtworzenia akt procesu brzeskiego toczą się przed SN w odniesieniu do akt spraw tego sądu i przed Sądem Okręgowym w Warszawie w odniesieniu do pozostałej części akt, o co wystąpił SN do sądu okręgowego.

W piątek w ogłoszeniu zamieszczonym na stronie SN wezwano “wszystkich żyjących spadkobierców oraz członków rodzin osób skazanych w procesie brzeskim: Kazimierza Bagińskiego, Norberta Barlickiego, Adama Ciołkosza, Stanisława Dubois, Władysława Kiernika, Hermana Libermana, Mieczysława Mastka, Adam Pragiera, Józefa Putka i Wincentego Witosa, a także wszelkie inne osoby (…) o przekazanie oryginałów bądź kopii dokumentów na adres sekretariatu Izby Karnej SN”.

Chodzi o dokumenty dotyczące postępowań kasacyjnych – np. kopie lub odpisy kasacji, orzeczeń, protokołów sądowych itp. – zakończonych wyrokami SN z 9 maja 1933 r. i z 5 października 1933 r.

Narastająca sytuacja konfrontacji pomiędzy sanacją a ugrupowaniami opozycyjnymi doprowadziła do aresztowania kilkunastu byłych posłów, którym po rozwiązaniu Sejmu w dniu 30 sierpnia 1930 roku wygasł immunitet poselski. Akcję przeprowadzono na wyraźne polecenie Józefa Piłsudskiego, który osobiście wprowadził ostatnie poprawki na liście osób do zatrzymania. Zestawienie to, jak również pisemny rozkaz aresztowania sporządził i podpisał ówczesny minister spraw wewnętrznych generał Felicjan Sławoj Składkowski.

Prokurator zarzucał oskarżonym, że w okresie od roku 1928 do 9 września 1930 roku „po wzajemnem porozumiewaniu się i działając świadomie, wspólnie przygotowywali zamach, którego celem było usunięcie przemocą członków sprawującego w Polsce władzę rządu i zastąpieniu ich przez inne osoby, wszakże bez zmiany zasadniczego ustroju państwowego”.

Ostatecznie przygotowany przez prokuraturę akt oskarżenia objął 11 parlamentarzystów więzionych w Brześciu. Na ławie oskarżonych znalazło się sześciu członków PPS: Herman Lieberman, Norbert Barlicki, Adam Pragier, Stanisław Dubois, Adam Ciołkosz i Mieczysław Mastek, oraz pięciu ludowców: Wincenty Witos, Władysław Kiernik, Kazimierz Bagiński, Józef Putek i Adolf Sawicki.

Proces brzeski rozpoczął się 26 października 1931 r. przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Odbyło się ponad 50 rozpraw. 13 stycznia 1932 r. zapadły wyroki. Dubois, Ciołkosz, Mastek, Pragier i Putek skazani zostali na trzy lata więzienia, Lieberman, Barlicki i Kiernik na dwa i pół roku, Bagiński na dwa lata, a Witos na półtora roku. Sawickiego uniewinniono.

Później odbyły się także rozprawy apelacyjne. Ostatecznie Sąd Najwyższy postanowił w 1933 r. o utrzymaniu wyroków. Formalną amnestię dla więźniów brzeskich ogłosił dopiero 31 października 1939 r. prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz.

Kresy.pl / gazetaprawna.pl / sn.pl