Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przestawiła we wtorek efekty kontroli wykonania zadań publicznych w przedmiocie rozwoju polskiego sektora kosmicznego. Zwrócono uwagę na postępy w wielu aspektach prac, jednak opisano także wiele problemów, m.in. w kontekście działań legislacyjnych i planowania.

We wtorek NIK przedstawiła sprawozdanie z oceny wykonania zadań publicznych w przedmiocie rozwoju polskiego sektora kosmicznego. Podkreślono postępy, które zostały poczynione, lecz zwrócono także uwagę na szereg problemów, m.in. w zakresie prac legislacyjnych i planowania.

Kontrola, której wyniki ujawniono we wtorek, objęła okres od 1 stycznia 2016 r do 30 czerwca 2019 r. z uwzględnieniem dowodów dotyczących działań przed i po tym okresie, które miały wpływ na ustalenia kontroli. Czytamy, że NIK skontrolowała: Ministerstwo Cyfryzacji, Min. Rozwoju (wcześniej Przedsiębiorczości i Technologii), Min. Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Agencję Rozwoju Przemysłu SA, Polską Agencję Kosmiczną, Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Pomorską Specjalną Strefę Ekonomiczną sp. z o.o.

Czytamy, że “Najwyższa Izba kontroli pozytywnie ocenia skuteczność działań większości ministrów, agencji i organizacji zaangażowanych w realizację Polskiej Strategii Kosmicznej PSK”. Podkreślono, że nawiązane zostały korzystne relacje z Europejską Agencją Kosmiczną ESA, zwłaszcza w pozyskiwaniu kontraktów dla polskich przedsiębiorców.

NIK zwróciła jednak uwagę także na negatywne zjawiska, takie jak m.in. “brak koordynacji przez ministra właściwego do spraw gospodarki wdrażania kluczowych zadań wymienionych w PSK oraz ograniczoną skuteczność działań Polskiej Agencji Kosmicznej”. Resortami właściwymi ds. gospodarki były w okresie realizacji kontrolowanych działań odpowiednio: Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, następnie Ministerstwo Rozwoju.

Czytamy, że NIK stwierdziła, że w PSK nie zapisano jakimi instrumentami minister właściwy do spraw gospodarki miałby wykonywać zadania nadzorcze i koordynacyjne związane z realizacją celów strategicznych i szczegółowych. “Mimo to, minister nie podjął działań zmierzających do ich pozyskania, w konsekwencji nie stworzył systemu koordynacji wykonania PSK z wyraźnym przypisaniem wszystkim zaangażowanym instytucjom celów i kierunków, które mają realizować” – podkreślono. Twórcy raportu zaznaczyli także, że wspomniany minister nie zobowiązał także innych ministrów oraz kierowników jednostek uczestniczących w Strategii do okresowej oceny stopnia wykonania celów i wskaźników. “Podjęta przez Ministra w październiku 2019 roku (w czasie kontroli NIK) próba uzyskania całościowej wiedzy o stanie realizacji projektów wymienionych w PSK okazała się bezskuteczna” – dodano.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

Zobacz także: Rozpoczęto prace nad polską wielostopniową rakietą

NIK zwraca także uwagę, że do czasu zakończenia kontroli NIK, tj. do dnia 31 grudnia 2019 r., nie zostały ukończone prace legislacyjne nad projektem ustawy o działalności kosmicznej i Krajowym Rejestrze Obiektów Kosmicznych. Podkreślono, że już w 2013 roku zostały rozpoczęte prace w tym zakresie.

“Konsekwencją braku ustawy jest niewykonywanie części zadań przez Polską Agencję Kosmiczną (POLSA) oraz niewypełnianie zobowiązań międzynarodowych dotyczących rejestracji obiektów kosmicznych, wynikających z konwencji ONZ o rejestracji obiektów kosmicznych. Według stanu na koniec 2019 r. niezarejestrowane były dwa polskie satelity. W wyniku kontroli NIK, w lutym 2020 r., Minister Rozwoju rozpoczął starania o zarejestrowanie jednego z nich” – czytamy.

Twórcy raportu podkreślili, że nierealizowanie zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego może odbić się negatywnie na wizerunku  Polski, jako kraju, który pretenduje do aktywnego udziału w europejskiej polityce kosmicznej.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

W kolejny punkcie kontrolerzy NIK zaznaczyli, że w 2016 r. Polska znajdowała się na najniższym poziomie rozwoju firm sektora kosmicznego (według metodologii ESA). Zwrócili też uwagę, że nie zostały wypracowane skuteczne instrumenty oceny wzrostu kompetencji polskiego sektora kosmicznego.

“(minister, przyp. red.) nie monitorował efektywnego wpływu wydatków ponoszonych z budżetu państwa na wzrost efektywności sektora. W okresie objętym kontrolą, w ramach programów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowego Centrum Nauki przeznaczono dla sektora łącznie 157 mln zł. Ponadto z budżetu UE, w ramach programu Horyzont 2020, wydano na ten cel 136 mln euro. Minister nie przeprowadzał ani nie dysponował wynikami analiz, które pozwoliłyby na ocenę, w jakim stopniu firmy sektora kosmicznego przybliżyły się w tym czasie do wyższego poziomu rozwoju” – czytamy.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

Wewnątrz raportu Izba przypomina, że Polska przystępując w 2012 r. do ESA zobowiązała się m.in. do wnoszenia corocznie składki na programy obowiązkowe, w ramach których finansowane są badania przestrzeni kosmicznej, rozwój kluczowych technologii kosmicznych i programy edukacyjne, oraz na pokrycie wspólnych kosztów Agencji.

“ESA przy podziale środków na poszczególne kraje stosuje zasadę tzw. zwrotu geograficznego. Zgodnie z nią około 90% obowiązkowej składki powinno wracać do kraju w postaci kontraktów dla przemysłu i jednostek naukowo – badawczych. W okresie objętym kontrolą składka Polski stanowiła 0,8% całego budżetu ESA, natomiast zwrot geograficzny miał wartość od 0,86 do 1,04 i był istotnie większy niż osiągały go inne kraje kończące tzw. okresy przejściowe. Jest to dostrzegalne osiągnięcie Ministra Rozwoju oraz przedsiębiorców sektora” – czytamy.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

NIK zwrócił także uwagę, że do końca 2019 roku nie został przyjęty Krajowy Program Kosmiczny, który zgodnie z zapisami Strategii miał być podstawowym narzędziem realizacji jej celów. “W 2018 r. POLSA, odpowiedzialna za opracowanie tego dokumentu, nierzetelnie przygotowała finansową jego część. Przede wszystkim nie uzyskała od podmiotów, które miały być zaangażowane w realizację KPK, potwierdzenia gotowości do zaangażowania finansowego w realizację Programu” – czytamy. Kontrolerzy uważają, że niecelowe byłoby ustanawianie Programu, bez zapewnienia stabilnych źródeł finansowania przewidzianych w nim przedsięwzięć. NIK podkreśla, że brak KPK jest postrzegany przez przedsiębiorców, jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla dalszego rozwoju sektora kosmicznego w Polsce.

W opinii NIK prace związane z wypracowaniem dokumentu zostały podjęte zbyt późno. NIK zwrócił także uwagę na brak jednoznacznych podstaw prawnych do zatwierdzenia takiego dokumentu przez jakikolwiek organ. Konsekwencją nieprzyjęcia projektu KPK jest dezaktualizacja jego postanowień.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

NIK przypomina, że ustawa o POLSA przewiduje, że jednym z celów agencji miało być utworzenie nowych kierunków kształcenia wyższego na potrzeby sektora kosmicznego.

W Strategii za najbardziej pożądane uznano studia II stopnia o specjalizacji: Inżynieria kosmiczna i satelitarna oraz studia podyplomowe dokształcające inżynierów i menadżerów z sektora kosmicznego. Podkreślono także, że w dalszej perspektywie zasadnym będzie pozyskiwanie doktorantów. Zdaniem kontrolerów Agencja nie podjęła na opisywanym polu skutecznej współpracy z resortem nauki.

“POLSA nie podjęła jednak współpracy w tej sprawie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zdaniem Agencji nie było bezpośredniej potrzeby współpracy z ministrem ze względu na autonomię uczelni pozwalającą na powoływanie i prowadzenie nowych kierunków studiów oraz istnienie mechanizmów wsparcia finansowego uczelni przy uruchamianiu nowych kierunków studiów. Według NIK argumenty te są nieakceptowalne” – czytamy.

Zaznaczono, że w latach 2016-2019 Agencja bezskutecznie podejmowała inicjatywy nawiązania współpracy z uczelniami zagranicznymi. Proponowane projekty i inicjatywy nie zostały zmaterializowane ze względu na trudności organizacyjne (brak kadry i dofinansowania) oraz niedookreśloną rolę Agencji w takiej współpracy (wyłącznie pośrednictwo w kontaktach z uczelniami polskimi).

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

W raporcie pochwalono liczne przedsięwzięcia o charakterze informacyjnym i promocyjnym, które zmierzały do możliwości stworzenia sprzyjających warunków do rozwoju sektora kosmicznego w Polsce.

Izba negatywnie oceniła jednak sposób prowadzenia działań związanych z dołączeniem do europejskiego programu monitorowania Ziemi (GMES) umożliwiającego dostęp do dokładnych danych i informacji z dziedziny środowiska i bezpieczeństwa. W ocenie NIK prace wdrożeniowe w ministerstwie realizowane były praktycznie bez żadnego planu, bowiem spośród siedmiu zadań do czasu zakończenia kontroli w grudniu 2019 r. nie wykonano sześciu.

“Jako przyczynę odstąpienia od realizacji wskazano ich niecelowość lub przewidywaną nieefektywność. Mimo to w 2020 r. Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego udało się uruchomić dla polskich odbiorców w pełni funkcjonalny system obsługi klienta w ramach Programu Obserwacji Ziemi Copernicus. Krajowym operatorem danych satelitarnych został Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, który może odbierać i udostępniać dane. W ocenie NIK celowym i gospodarnym rozwiązaniem było finansowanie najbardziej kosztownych działań wdrażających Program Copernicus w ramach programu współfinansowanego ze środków unijnych. Minister NiSW prowadził też działania promocyjne i szkoleniowe. Łączne wydatki budżetowe związane z wdrożeniem wyniosły 1,1 mln zł” – czytamy.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

Zobacz także: Państwowy koncern planuje wystrzelić w kosmos satelitę polskiej produkcji

Zdaniem NIK, za konsekwentne należy uznać wdrażanie przez Agencję Rozwoju Przemysłu SA autorskiego programu wsparcia podmiotów sektora kosmicznego, które następuje mimo braku Krajowego Programu Kosmicznego.

W raporcie podkreślono, że sektor kosmiczny otrzymał skuteczne wsparcie od Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Zwrócono uwagę, że realizowała ona przedsięwzięcia promocyjne i medialne, których celem było zainteresowanie  małych i średnich przedsiębiorstw rozwojem działalności w sektorze kosmicznym.

NIK pozytywnie oceniła międzynarodową współpracę Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, który należy do Europejskiej Organizacji Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych EUMETSAT.

“W rezultacie współpracy z EUMETSAT Polska otrzymywała stały dostęp do danych satelitarnych, co umożliwiało Instytutowi m.in. zapewnienie osłony meteorologicznej, w tym lotnictwa cywilnego, a także osłony hydrologicznej i morskiej” – czytamy.

Pilnujemy wspólnych spraw

Zależymy od Twojego wsparcia
Wspieram Kresy.pl

Kontrolerzy pozytywnie ocenili także prace Międzyresortowego Zespołu do spraw Polityki Kosmicznej, który jako pomocniczy organ premiera, koordynował działania związane z uczestnictwem Polski w ESA oraz uczestniczył w formułowaniu założeń polityki kosmicznej.

“NIK pozytywnie oceniła  uzgodnienie propozycji programów i kwoty składki opcjonalnej do ESA. W ramach Zespołu ESA-Poland Task Force rekomendowano projekty do tzw. programu PLIIS, czyli preferencyjnego udzielania przez ESA zamówień dla polskich firm. Niecelowe było natomiast wyłączenie z prac Zespołu przedstawiciela PARP, czyli podmiotu aktywnie wspierającego rozwój sektora kosmicznego. Wyłączenie to, w ocenie NIK, stwarza ryzyko ograniczenia, możliwego do uzyskania, efektu synergii działań podejmowanych przez instytucje zaangażowane w procesy wsparcia polskiego sektora kosmicznego” – czytamy.

nik.gov.pl / kresy.pl

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply