Idea Wszechpolska wciąż odczytywana

“Jesteśmy różni, pochodzimy z różnych stron Polski, mamy różne zainteresowania, ale łączy nas jeden cel. Cel ten to Ojczyzna, dla której chcemy żyć i pracować”. To motto przyświecało w omawianiu intrygującego tematu związanego z osobą Romana Dmowskiego. Termin też był symboliczny, ponieważ w tym roku obchodzimy 85 rocznicę śmierci tego wybitnego ideologa jednego z głównych nurtów politycznych przed wojennej Polski.

Konferencja naukowa pod tytułem Roman Dmowski – Idea Wszechpolska, odbyła się w dniach 14-15 marca 2024 r. w Białymstoku oraz Drozdowie pod Łomżą. Szczególnie dwór rodziny Lutosławskich, który jest obecnie Muzeum Przyrody, zrobił wrażenie na licznie przybyłych. Uczestnicy poza wnikliwymi referatami mogli zwiedzić wnętrza pamiętające czasy Dmowskiego, który właśnie w nim zmarł, w otoczeniu zaprzyjaźnionej rodziny. Szczególnie warta zauważenia była wystawa pt. Gabinet Dmowskiego, gdzie zgromadzono ciekawe pamiątki, zdjęcia a przede wszystkim maskę pośmiertną ojca niepodległości.

Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem. Przysłano ponad dwadzieścia zgłoszeń z tematami do dyskusji. Jednocześnie dopisała frekwencja, gdyż z zaproszeń skorzystała młodzież studencka i wszyscy zainteresowani tematyką mogli wysłuchać referatów, zobaczyć wystawę IPN poświęconą Dmowskiemu a nawet obejrzeć krótkie filmy, przygotowane przez młodzież.

Tematyka konferencji intrygująco została zaprezentowana przez naukowcy, ekspertów, którzy podkreślali fundamentalne znaczenie pojęcia Idea Wszechpolska dla stworzenia sukcesu jakim był Traktat Wersalski. To dzięki jej mógł powstać nowoczesny naród polski, który jednoczył swe starania w utworzeniu własnego państwa. Idea Wszechpolska zjednoczyła wysiłki całego narodu, mimo zaborów, ale także w oparciu o współpracę wszystkich grup społecznych.

Wiele wystąpień było wręcz nowatorskich tj. dr Tomasza Madras, politologa, historyka z Politechniki Białostockiej, który przedstawił geopolityczną wizję miejsca Polski w Europie w programie Narodowej Demokracji przed 1918 rokiem. Temat „Dmowski- znane i nieznane źródła wiedzy o Romanie Dmowskim”, przygotowany przez Mateusza Kotasa, dyrektora Muzeum Historii Ruchu Narodowego, wzbudził szczególne zainteresowanie młodszego audytorium. Nieznane szerzej mapy oraz statystykę etniczną ukazał Piotr Błaszkowski, referując zagadnienie granicy ryskiej w kontekście całego problemu związanego ze strategią propozycji obszaru Polski przedstawionego przez polską delegację w czasie obrad wersalskich. Emocje wywołały fakty ukazujące eksterminacje polskiej, narodowej elity w Wielkopolsce, dokonanej przez Niemców, a które wyspecyfikował dr Rafał Sierchuła z IPN w Poznaniu. Sztandarową kwestią okazało się zagadnienie Traktatu Wersalskiego, jako przejawu realizacji idei wszechpolskiej, którą przekrojowo, z sugestywną ikonografiką przedstawił Waldemar Tyszuk z IPN w Białymstoku. Z kolei dyskusję o egzegezie głównego hasła konferencji wyczerpująco zreferował Dariusz Wasilewski w referacie Wszechpolskość jako imperatyw Idei Dmowskiego, w której odkrył trzeci przymiot tego pojęcia jakie ma szczególne znaczenie przedrostek -wszech, oznaczający szczególne, jakościowe, wyjątkowe odniesienie do wypełnienia jakim w naszym przypadku jest słowo Polska.

Ostatni dzień konferencji, odbył się w Drozdowie i był poświęcony percepcji wszechstanowości w ujęciu regionalnym na przykładzie rodziny Lutosławskich.

Lutosławscy i wszechpolskość. Rozważania wokół idei odrodzenia narodowego. Ten temat, bardzo wnikliwie i horyzontalnie przygotował Tomasz Szymański. Ciekawym uzupełnieniem był referat Jana Engelgarda, Roman Dmowski i polscy ziemianie: wzajemne relacje, gdzie autor naprzykładach ukazał współpracę z kolejną grupą tworząca ruch wszechpolski – ziemianami. Okazuje się, że ten skromny syn brukarza miał też dobre relacje z ziemianami np. z Chełchowskim, z ordynatem Maurycym hr. Zamoyskim. Ordynat był głównym sponsorem Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu, a sam Pan Roman był częstym bywalcem w pałacu błękitnym Zamoyskich.

Nośność i praktyczność idei wszechpolskiej została wyrażona w wystąpieniu „Myśl i auspicja wychowawcza Dmowskiego na przykładzie dzieci z kręgu rodziny Lutosławskich linii łomżyńskiej”. Wykład Marcina Rydzewskiego pokazał bardzo wrażliwa naturę Dmowskiego i jego wielki wpływ na wychowanie dzieci. Okazuje się, że Mąż Stanu miał dar kontaktu z dziećmi, z którego korzystała cła rodzina Lutosławskich. Potrafił doradzać, bawić się, z wielkim humorem zajmować się dziećmi Lutosławskich. Dla starszych był przyjacielem a dla młodszego pokolenia był autorytetem.

Kilkadziesiąt osób w Dworze Lutosławskich miało okazję we wspaniałej atmosferze i wyjątkowym miejscu poszerzyć swą wiedzę i przedyskutować intrygujące związki wielkiej rodziny Lutosławskich z Ojcem Polskiej Niepodległości.

Konferencja wzbudziła duże zainteresowanie a sam temat jak i jego omówienie spowodowały, że organizatorzy podjęli inicjatywę wydania referatów w publikacji książkowej.

Miejmy nadzieję, że znajdą się w niej kolejne zgłoszone tematy tj: Stanisław Kozicki – działacz wszechpolski, współpracownik Romana Dmowskiego; Zygmunt Wasilewski – ostatni z „wielkiej czwórki” twórców ideologii wszechpolskiej; Dmowski w piśmiennictwie naukowym. Analiza krytyczna; Kraków jako centralny ośrodek ruchu wszechpolskiego w latach 1898-1905; Roman Dmowski nauczyciel wiary w Polskę, Fundamenty odbudowy niepodległego Państwa Polskiego w działalności politycznej Romana Dmowskiego w latach 1915-1918; Aspekty wychowawcze w kontekście Idei Wszechpolskiej;  Autorska koncepcja nowoczesnego wychowania narodowego – próba systematyzacji; Rola wartości w wychowaniu młodzieży; Dmowski Autorytet młodego pokolenia; Wszechpolskość jako determinant działań na obszarze Wielkopolski.

Konferencję zorganizowała Fundacja Obowiązek Polski a została ona sfinansowana w ramach programu Ministerstwa Nauki i Edukacji – Doskonała Nauka – 2022.