Stary kościół w Nowym Mieście


Nowe Miasto (Нове Місто) to dawne miasteczko, a obecnie wieś, położone blisko polskiej granicy w ukraińskiej części Pogórza Przemyskiego pomiędzy Dobomilem a Niżankowicami, przy nieczynnej linii kolejowej w Przemyśla do Chyrowa.

W miasteczku zachował się, będący cennym zabytkiem, jeden z najstarszych kościołów na ukraińskim Podkarpaciu – gotycki kościół p.w. św. Marcina. Data erekcji tutejszej parafii nie jest znana, jednak istniała ona już na początku XV w. Pierwotny kościół był drewniany i został zniszczony podczas najazdu wołosko-tatarskiego w 1498 r. Budowę nowego murowanego kościoła rozpoczęto w 1512 r., zaś jego fundatorami byli najprawdopodobniej Herburtowie – możny ród, w którego władaniu znajdowało się wówczas Nowe Miasto oraz liczne inne dobra w okolicy. Budowa kościoła trwała zapewne kilkadziesiąt lat, bowiem jego wyposażenie kompletowano jeszcze na początku XVII w., kiedy to świątynia otrzymała ołtarze oraz organy. Według inwentarza sporządzonego w 1642 r. kościół spełniał wówczas również funkcje obronne, bowiem był otoczony ziemnym wałem z palisadą. Świątynia została splądrowana podczas najazdu Kozaków w 1648 r., którzy wymordowali chroniącą się w niej okoliczną ludność. W ciągu późniejszych lat kościół przechodził drobne remonty i przeróbki, zaś w l. 1889-1890 przeprowadzono jego gruntowną regotyzację, przywracając mu pierwotny wygląd. Na początku XX w. stare barokowe wyposażenie wnętrza zastąpiono wyposażeniem neogotyckim. Po II wojnie światowej świątynia, jako jeden z nielicznych kościołów na ukraińskim Podkarpaciu, była nieprzerwanie czynna, dzięki czemu uniknęła zniszczeń.

Kościół, zbudowany z czerwonej, nietynkowanej cegły, stoi na niewielkim pagórku w centrum miejscowości. Świątynia składa się korpusu nawowego na planie prostokąta oraz równego jej długością, lecz nieco węższego i niższego pięciobocznego prezbiterium z pojedynczą zakrystią. Do zakrystii i boku nawy przylega renesansowa kaplica Dobrynickich z 1 poł. XVII w. Ściany i naroża świątyni wzmacniają masywne schodkowe szkarpy, pomiędzy którymi znajdują się ostrołukowe okna. Nad stykiem nawy i prezbiterium wznosi się strzelista ośmioboczna sygnaturka. Fasadę wieńczy trójkątny schodkowy szczyt z zębatymi sterczynami.

Halowy korpus kościoła podzielony jest na trzy nawy za pomocą czterech kolumn o profilowanych głowicach. Nawy są nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, prezbiterium zaś – sklepieniem sieciowym. Jednolite, drewniane, neogotyckie wyposażenie wnętrza, na które składają się trzy ołtarze, stalle, ambona, konfesjonał i stacje Drogi Krzyżowej, pochodzi z początku XX w. Okna zdobią neogotyckie witraże z tego samego okresu. W kaplicy Dobrynickich znajduje się ołtarz neorenesansowy, również z początku XX w. W kościele znajdują się cztery wykonane z czarnego marmuru tablice epitafijne okolicznych ziemian z końca XIX i początku XX w. W pobliżu kościoła wznosi się dwukondygnacyjna dzwonnica z przełomu XVIII i XIX w., na planie kwadratu, nakryta spiczastym dachem namiotowym. Jej ściany zdobią arkady, w górnej kondygnacji ażurowe. W otoczeniu świątyni widoczne pozostałości wałów ziemnych oraz resztki cmentarza przykościelnego z kilkoma pomnikami nagrobnymi z 2 poł. XIX w.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply