Iwan Chodkiewicz vel Iwaszka Chodkowicz

Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 361.

Chodkiewicz Iwan vel Chodkowicz Iwaszkah. Kościesza (+ 1484), wojew. kijowski, syn Chodki Juriewicza, protoplasty rodu Chodkiewiczów, po­chodził z bojarskiej rodziny ruskiej, osiadłej w Kijowszczyźnie. Na szerszą widownię dziejową wy­stępuje w r. 1466 jako dowódca oddziału litew­skiego, walczącego po stronie polskiej przeciwko Krzyżakom, m. in. w oblężeniu Chojnicy. W r. 1470 został marszałkiem hospodarskim. W paź­dzierniku tegoż roku, w związku z planami Li­twy na wschodzie, posłował do Polski celem uzyskania jej poparcia i pomocy zbrojnej. W r. 1474 brał udział w wyprawie przeciwko królowi węgierskiemu Maciejowi, dowodząc oddziałem litewskim. W r. 1476 podpisał słynne pismo me­tropolity Mizaela do Sykstusa IV. W tymże roku został namiestnikiem witebskim a w r. 1478 starostą łuckim. W r. 1480 po Marcinie Gasztołdzie otrzymał województwo kijowskie, co wywo­łało niezadowolenie kniazia Michała Olelkowicza, który w porozumieniu z Fiedorem Bielskim i Iwa­nem Holszańskim uknuł spisek na życie króla i jego rodziny. Do wykrycia i udaremnienia za­machu przyczynił się w dużej mierze Iwan Ch., mimo iż był szwagrem jednego ze spiskowców. Przez pierwszy rok urzędowania udało mu się utrzymać przyjazne stosunki z Mengli-Girejem. Niebawem nastąpił wszakże niespodziewany na­jazd Tatarów na Kijowszczyznę; 1 X 1482 Ki­jów został zdobyty, złupiony i spalony a Ch. wraz z rodziną uprowadzony w jasyr, w którym też zmarł w r. 1484. Żona Ch-cza Agnieszka, córka ks. Iwana Bielskiego, wydostała się później z niewoli wraz z synem Aleksandrem i córką Agrafeną przy pomocy Kazimierza Jagielloń­czyka. Dynastia jagiellońska umiała ocenić wier­ność bojarzyna Iwaszki, wywyższając jego po­tomków do rzędu najpierwszych dygnitarzy w państwie.

Boniecki A., Poczet rodów, 1883; Halecki O., Dzieje unii, Kr. 1919; Kolankowski L., Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, W. 1930; Papee Fr., Polska i Litwa na przełomie wie­ków. średnich, Kr. 1903; Pułaski K., Stosunki z Mendli-Girejem, W. 1881; Wolff, Senatorowie i dygnitarze; tenże, Herbarz litewski (rkp. w B. Ord. Krasińskich w W.).

Józef Jasnowski