Antoni Angełłowicz

Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 112.

Angełłowicz Antoni(1756—1814), arcybi­skup unicki lwowski, był synem proboszcza unickiego. Kształcił się początkowo u jezuitów lwowskich a potem w izw. Barbareum w Wie­dniu. W r. 1780 otrzymał doktorat teologii i został kapłanem. W r. 1783 był mianowany rektorem założonego wtedy we Lwowie unic­kiego seminarjum generalnego i zajął się jego organizacją. W r. następnym został prof. teologji dogmatycznej w Uniw. Lwowskim, człon­kiem komisji likwidacyjnej dla majątków poklasztornych, ces. król. radcą, asesorem komisji duchownej i kanonikiem lwowskim. W latach 1792—95 był delegatem wydziału teologicz­nego w tzw. Konsessie Studjów, stojącym naczele całego szkolnictwa w Galicji. W r. 1795 został unickim biskupem przemyskim, w r. 1796/7 piastował obok biskupstwa godność rektora uniwersytetu (w funkcjach tych zastę­pował go prorektor Harasiewicz), potem zaś dwukrotnie w latach 1798 i od 1805 zarzą­dzał osieroconą diecezją unicką lwowską, a od r. 1804 także przypadłą w udziale Austrji częścią diecezji chełmskiej. Jako biskup dbał pilnie o powiększenie majątków biskupich i wykształcenie kleru, zabiegał równocześnie o wy­jęcie Galicji spod zwierzchności metropolitów kijowskich. Po utworzeniu w r. 1807 odrębnej unickiej metropolji lwowsko-halickiej został w r. 1808 jej pierwszym metropolitą. Wysłu­gując się stale rządowi austrjackiemu, podczas wojny z Francją w r. 1805 ogłosił list pa­sterski, zachęcający wiernych do trwania przy Austrji, i wydał anonimowe broszury polityczne: Kto jest powodem do wojny, Austrja czy Francja, oraz Kto jest stroną zaczepiającą, Austrja czy Francja. W r. 1809 ogłosił również anoni­mowo po francusku, polsku i niemiecku: Ob­servations d’un patriote Autrichien sur di­vers articles insérés dans les gazettes étrangères. Ponadto zostawił po sobie w rękopisie niemiecki opis bitwy pod Lipskiem. W r. 1807 wydał swoim kosztem podręcznik pszczelarstwa, Bienenzucht, spisany przez ks. Kuralta. Do sprawy polskiej był usposobiony wrogo, mimo że listy pasterskie ogłaszał po polsku (znane są z lat 1796, 1799, 1805 i 1813). Gdy w r. 1809 wojska polskie wkroczyły do Lwowa, próbował zbiec w głąb Austrji; pojmany jed­nak został przez chłopów ruskich nad granicą węgierską i wydany władzom polskim. Swoje insygnja arcybiskupie, wartości 30000 fi., prze­kazał metropolji, bibljotekę zaś, liczącą 8000 tomów, ofiarował kapitule. Gdy umarł, ces. Franciszek I wyznaczył pozostałej przy życiu matce jego pensję 400 fi. Pochowany został na cmentarzu miejskim, miejsce jednak jego grobu już w r. 1863 było nieznane.

Lewickij, Prykarpatskaja Ruś w XIX wici w biografiach i portretach jeja dijatelej, Lw. 1898, z. I; Harasiewicz, Annales Ecclesiae Ruthenae, 1862; Finkę 1 i Starzyński, Hist. Uniw. Lwowskiego, Lw. 1894, I; Estr.

Ks. Józef Umiński