Klasycystyczny, wybudowany pod koniec XVIII lub na początku XIX w. pałac. Majątek został skonfiskowany w 1864 r. Sewerynowi Mierzejewskiemu za udział w powstaniu styczniowym. Pałac przetrwał obie wojny. Do 1975 r. mieściła się tu szkoła. Obecnie w ruinie.
Tekst: Agnieszka Homan.
Kościół należący do zespołu klasztornego karmelitów. Zbudowany na początku XVIII w. (lata 1713 – 14), barokowy. Główna fasada kościoła wyróżnia się ozdobami spośród pozostałych, ascetycznych ścian jednonawowej świątyni.
Tekst: Agnieszka Homan.
Zbudowany w 1620 (według innych źródeł w 1649 r.) z fundacji Andrzeja Samuela Winki-Ratomskiego, pojezuicki renesansowy kościół. W 1865 r. zamieniony na cerkiew. Zwrócony katolikom w 1990 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Klasycystyczny pałac wzniesiony w latach 1802 – 05 według planów M. Szulca na polecenie Michała Kleofasa Ogińskiego. Pałac otoczony był romantycznym parkiem. Do zespołu pałacowo – parkowego należały także kaplica, młyn wodny, oranżeria, zwierzyniec i ogród botaniczny. Pałac Ogińskich zwany „Małymi Atenami” zasłynął jako kulturalne centrum okolicy. Po II wojnie światowej kombinat budowlany, następnie dom starców, obecnie w remoncie.
Autor: Agnieszka Homan.
Przebudowany w XIX w. z istniejącego od 1612 r. zboru kalwińskiego.
Tekst: Agnieszka Homan.
Zbudowany po 1825 r. na zlecenie Ignacego Bułhaka okazały, trójskrzydłowy pałac otoczony parkiem. Cała posiadłość położona była na terenie ok. 100 ha, a liczba pokoi w pałacu dochodziła do 100. Nagromadzone zbiory dzieł sztuki i biblioteka przepadły podczas wojen. Obecnie w pałacu mieści się muzeum krajoznawcze i szkoła plastyczna.
Tekst: Agnieszka Homan.
Klasycystyczny pałac wzniesiony na początku XVIII w. Doszczętnie ograbiony w latach 1914 – 20. Przebudowany w 1945 r. na potrzeby szkoły. Od 1990 r. muzeum etnograficzne.
Tekst: Agnieszka Homan.
Wybudowany w 1787 r. z fundacji Ignacego Szyryna w stylu wileńskiego baroku. W 1945 r. zamknięty, oddany wiernym w 1988 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Drewniany kościół z 1773 r. Przebudowany w 1889 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Cerkiew zbudowana w 1865 r.
Zbudowany w latach 1637 – 41. w stylu barokowym z elementami renesansu. Przebudowany w 1771 r. i 1906 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Rodzinny dom Marca Chagalla to niewielki budynek w pobliżu dworca. Po remoncie w 1997 r. otwarto w nim muzeum, posiadające w swych zbiorach ok. 300 grafik artysty. Odtworzono też wnętrze sklepu kolonialnego jego matki, pracownię, pokoje mieszkalne i kuchnię.
Tekst: Agnieszka Homan.
Wybudowany na wysokim brzegu Dźwiny w drugiej połowie XVIII w. dwupiętrowy klasycystyczny pałac. W 1812 r. zajął go na swą kwaterę Napoleon idący na Moskwę, który tu świętował swoje 43. urodziny. Zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany.
Tekst: Agnieszka Homan.
Dawniej kościół trynitarzy. Wybudowany w 1760 r., odnowiony w 1989 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Powstała w latach 1715 – 43 wczesnoklasycystyczna cerkiew prawosławna. Zbudowana jako cerkiew klasztorna męskiego Monastyru św. Trójcy, istniejącego w Witebsku od XV w. i współcześnie działającego.
Tekst: Agnieszki Homan.
Pierwotnie kościół cmentarny, wzniesiony w 1785 r. w stylu neoromańskim, przebudowany w 1884 r. w stylu eklektycznym. Zamknięty w latach 30. XX w. Znacznie ucierpiał w czasie II wojny światowej. W 1990 r. zwrócony wiernym i odbudowany.
Tekst: Agnieszka Homan.
Barokowo-klasycystyczny ratusz wybudowany został w 1775 r. Wielokrotnie przebudowywany. Drugie piętro dobudowano na początku XX w. Obecnie w budynku mieści się muzeum krajoznawcze.
Tekst: Agnieszka Homan.
Cerkiew Zwiastowania NMP wybudowana została w połowie XII w. na lewym brzegu Dźwiny, na terenie dawnego Dolnego Zamku. Trzynawowa budowla ozdobiona kopułą została wysadzona w powietrze w 1961 r. Odbudowana z ruin w 1992 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Dwór wybudowany pod koniec XVIII i na początku XIX w. W Widzach pochowany jest Tomasz Wawrzecki, jeden z dowódców powstania kościuszkowskiego.
Tekst: Agnieszki Homan.
Neogotycki kościół zbudowany na początku XX w. (1914 r.) na miejscu dawnego kościoła, fundowanego w XIV w. Jeden z najwyższych kościołów na Białorusi (59 m). W czasach komunistycznych zamieniony na skład wełny i halę sportową, zwrócony katolikom w 1989 r., obecnie pw. Narodzenia NMP.
Tekst: Agnieszka Homan.
Kościół zbudowany w latach 1747 – 57 według projektu A. Osikiewicza stanowi piękny przykład wileńskiego barku, charakterystyczny ze względu na brak symetrii budowli i wklęsło – wypukłą fasadę. Obecnie kościół katolicki pw. świętych Piotra i Pawła. Klasycystyczny gmach klasztoru zbudowany w latach 1778 – 93. W zabudowaniach mieściła się m.in. szkoła prowadzona przez bazylianów.
Tekst: Agnieszka Homan.
Cerkiew o charakterystycznej kompozycji przestrzennej, zbudowana w 1874 r. Brama z dzwonnicą dobudowana w 1907 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Kościół i klasztor jezuitów wybudowane zostały w stylu barokowym w latach 1726 – 58. Znajdował się tu słynący łaskami obraz Matki Bożej Jurewickiej. W 1756 r. zostało tu otwarte jedno z największych kolegiów jezuickich. Po kasacie jezuitów zabudowania przejęte zostały przez bernardynów, a następnie w 1865 r. zamienione na cerkiew prawosławną. Obecnie kościół to prawie całkowita ruina. W jednym z budynków dawnego kolegium w 1990 r. powstał żeński klasztor i cerkiew Narodzenia Bogarodzicy.
Tekst: Agnieszka Homan.
Pierwotnie cerkiew grekokatolicka wybudowana w latach 1770 – 76 z fundacji Chreptowiczów według projektu Giovanniego Sacco. Zniszczona podczas walk w 1915 r. Odbudowana w dwudziestoleciu międzywojennym, jednak z pominięciem strzelistej dzwonnicy. Zamknięta po II wojnie światowej. Czynna ponownie od 1988 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Późnobarokowy pałac, wybudowany w latach 1770 – 1776 według projektu architekta Józefa de Sacco. Z głównego budynku pozostały jedynie fundamenty. Zachowały się: oficyna, biblioteka, w której planowane jest muzeum Mickiewicza, a także zabudowania gospodarcze. Zgromadzone przez Chreptowiczów bogate kolekcje książek (ok. 8 tys. tomów), map, sztychów i malarstwa zostały wywiezione po 1914 r. i znajdują się częściowo w Kijowie, częściowo w Moskwie. Dwór był otoczony parkiem założonym w drugiej połowie XVIII w.
Tekst: Agnieszka Homan.
Obronna gotycka cerkiew zbudowana na początku XVI w. (według niektórych badaczy na początku XV w.). Najstarsza na Białorusi cerkiew typu obronnego. Ściany grubości 1,5 m, narożne wieżyczki z otworami strzelniczymi. Ściany boczne podparte szkarpami. Trzynawowe halowe wnętrze przedzielone ośmiobocznymi filarami, podpierającymi krzyżowe żebrowane sklepienie. Od strony wschodniej trzy absydy. Przed wejściem dobudowana w późniejszym okresie kruchta. Obok cerkwi dzwonnica z 1891 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Cmentarz wojskowy z lat 1919 – 20.
Tekst: Agnieszki Homan.
Barokowa synagoga z 1642 r. Budynek o charakterze obronnym. Jedyny zachowany na Białorusi zabytek kultury żydowskiej tej klasy. Wewnątrz częściowo zachowane freski przedstawiające sceny biblijne – wyjątkowa rzadkość w synagogach. We wnętrzu głównej sali zachowała się bima wsparta na czterech filarach. Synagoga była czynna do 1940 r. Potem wykorzystywana jako magazyn. W 1991 r. sprzedana żydowskiemu związkowi wyznaniowemu. Obecnie w renowacji.
Tekst: Agnieszka Homan.
Dawniej kościół bernardynów, wzniesiony w latach 1639 – 71 w stylu wczesnego baroku, ufundowany przez Andrzeja Radwana, sekretarza królewskiego. Ośmioboczna wieża o potężnej podstawie była elementem obronnym, gdyż kościół należał do systemu miejskich umocnień obronnych. W 1864 r. zamieniony na cerkiew. W okresie międzywojennym ponownie kościół, po II wojnie światowej cerkiew prawosławna, nieprzerwanie czynna.
Zabudowania klasztoru zostały zamienione w magazyny po kasacie zakonu w 1864 r. Obecnie mieści się w nich internat.
Tekst: Agnieszka Bohdan.
Kościół i klasztor bernardynek ufundowane zostały w 1645 r. przez Judyckich. Korpus klasztorny wymurowany został w 1764 r. na miejscu poprzednich, drewnianych zabudowań. Odnowiony po pożarze w 1793 r. W okresie międzywojennym klasztor niepokalanek i gimnazjum żeńskie. Po II wojnie światowej zamienione na szpital. Obecnie część budynku wróciła do niepokalanek.
Barokowy kościół bernardynek pw. Niepokalanego Poczęcia NMP wzniesiony w latach 1664 – 1670 stoi na miejscu dawniejszego, drewnianego kościoła, ufundowanego w 1645 r. przez Judyckich. Nieprzerwanie czynny. Wewnątrz rokokowe wyposażenie z 1780 r.
Tekst: Agnieszki Homan.
Wzniesiony ok. 1775 r., w stylu późnego baroku z elementami rokoko. Zniszczony w czasie I wojny światowej, odrestaurowany w 1925 r. Po II wojnie światowej zamknięty. Oddany wiernym w 1991 r. zdewastowany budynek został odnowiony w latach dziewięćdziesiątych XX w. Kościół zachwyca bogato zdobioną fasadą, do której przylegają dwie wieże, ustawione pod kątem. Wewnątrz rokokowy stiukowy ołtarz główny.
Tekst: Agnieszka Homan.
Kościół zbudowany ok. 1792 r. na terenie cmentarza.
Tekst: Agnieszka Homan.
Synagoga zbudowana w XVIII w., przebudowana pod koniec XIX w. Działała do 1940 r.
Tekst: Agnieszka Homan.
Dawny kościół i klasztor bazylianów. Świątynia barokowa, zbudowana w latach 1762 – 78. Uwagę przyciąga zwłaszcza interesująca, typowa dla baroku fasada.
Tekst: Agnieszka Homan.
Późnorenesansowy kościół wzniesiony w I połowie XVII w. z fundacji kanclerza wielkiego koronnego, Lwa Sapiehy. Przebudowany w 1779 r. w stylu wczesnego klasycyzmu według projektu Jana Samuela Beckera. Odnawiano go w 1850 r. i 1891 r. Elementem dominującym kościoła jest czteropiętrowa wieża. Pierwsza kondygnacja na planie kwadratu mieści portal wejściowy do świątyni. Następne na planie ośmiokąta o coraz mniejszych podstawach. Ascetyczny wygląd zewnętrzny kościoła równoważy wnętrze bogate w barokowe formy architektoniczne. Kościół nieprzerwanie czynny.
Tekst: Agnieszki Homan.
Pałac zbudowany w latach w latach 1784-1786 na miejscu zamku zniszczonego podczas Wojny Północnej był jedną z największych rezydencji magnackich Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zbudowany według projektu Jana Samuela Beckera klasycystyczny pałac mieścił m.in. własną galerię obrazów, teatr i bibliotekę.
Różana została skonfiskowana Eustachemu Kajetanowi Sapieże przez władze carskie za udział w powstaniu listopadowym. Pałac częściowo zamieniono na fabrykę włókienniczą. Spalony w 1914 r., po odzyskaniu przez Sapiehów w 1933 r. odbudowywany, popadł ponownie w ruinę w 1944 r. Do dziś zachowały się ściany korpusu głównego pałacu, fragmenty galerii arkadowych i brama wjazdowa. Mimo całkowitej ruiny zamek w Różanej dotąd świadczy o potędze rodu Sapiehów w XVII i XVIII w.
Tekst: Agnieszki Homan.
Zabudowania monastyru męskiego z XVII i XVIII w., tzw. Dom Symeona Połockiego – XVII-wiecznego białoruskiego mnicha i poety. Obecnie muzeum.
Tekst: Agnieszki Homan.
Kolegium jezuitów w Połocku założył w 1580 r. król polski Stefan Batory. Jego pierwszym rektorem był wielki kaznodzieja narodowy, Piotr Skarga. Retorykę wykładał tu europejskiej sławy poeta łacińskojęzyczny Maciej Sarbiewski. W latach 1812 – 20 kolegium podniesiono do rangi uniwersytetu (Akademia Połocka). Obecnie w zachowanej części zabudowań mieści się szpital.
Nie zachował się kościół jezuitów z początku XVIII w. W latach 1808 – 1820 w jego krypcie spoczywały relikwie św. Andrzeja Boboli. Po wydaleniu jezuitów z Rosji w 1820 r. kościół przejęli na 10 lat pijarzy, następnie zamieniono go na prawosławną cerkiew pw. św. Mikołaja. Kościół zburzono w 1964 r.
Tekst: Agnieszki Homan.
Zbudowany w latach 1893 – 97 na terenie monastyru Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny.
Tekst: Agnieszka Homan.
Sobór Sofijski (Mądrości Bożej), późnobarokowy, zbudowany na dawnym wzgórzu zamkowym na ruinach jednej z najstarszych cerkwi na Rusi – XI-wiecznej, powstałej pomiędzy 1044 a 1066 r. Z najstarszej cerkwi zachowała się trzyczęściowa absyda (na wschodniej ścianie późniejszej świątyni). Absyda ta jest najstarszą kamienną budowlą Białorusi. Zachowały się w niej średniowieczne freski. Wzniesiona w XVIII według projektu Jana Krzysztofa Glaubitza wieku świątynia była katedrą unicką, potem muzeum, obecnie mieści się tu sala koncertowa.
Tekst: Agnieszki Homan.
Obronna cerkiew Zbawiciela, zbudowana pomiędzy 1128 a 1156 r., wchodzi w skład monastyru Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej. W cerkwi zachowały się freski z XII w.
Tekst: Agnieszka Homan.
Monastyr Przemienienia Pańskiego i Świętej Eufrozyny (Spaso – Jefrosinnijewskiego), zbudowany został w latach 1128 – 56 z fundacji księżnej Eufrozyny Połockiej, która była też pierwszą przełożoną klasztoru i pierwszą w historii Rusi kobietą kanonizowaną przez Cerkiew prawosławną. Żeński klasztor istnieje do dziś, a monastyr jest miejscem pielgrzymkowym. Na terenie monastyru zachowały się budynki klasztorne z XVII i XIX w. Znajdują się tam także relikwie św. Eufrozyny. Relikwiarz ufundowany w 1910 r. zaginął w latach 20 XX w. W ostatnich latach relikwiarz został zrekonstruowany. Zużyto w tym celu 120 kg srebra i drogich kamieni.
Tekst: Agnieszki Homan.
Barokowy, zbudowany w 1721 r. przy rynku w pobliżu ratusza dom rzemieślnika. Dwukondygnacyjny budynek na planie prostokąta. Fasada i pierwsza kondygnacja są murowane, druga kondygnacja – drewniana, czego nie widać od strony rynku ze względu na ciekawą barokową fasadę z wysokim szczytem o fantazyjnej falowanej linii, która zasłania też dwuspadowy, łamany dach.
Tekst: Agnieszka Homan.
Zbudowany w latach 1594 – 98 piętrowy budynek zachował się częściowo. Kościół wzniesiony w 1598 r., odbudowany po pożarze w latach 1802 – 1822, zamieniony w cerkiew w 1864 r. został rozebrany w latach pięćdziesiątych XX w.
Tekst: Agnieszki Homan.
Kościół i klasztor wybudowane w latach 1590 – 1596 z fundacji księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki” znajdują się na niewielkim wzniesieniu w południowej części starego miasta. Zabudowania klasztoru i kościoła stanowią zwarty kompleks. Niestety, po wielu przeróbkach nie zachowała się wieża kościoła. Do dziś dotrwała barokowa brama – dzwonnica. Obecnie w budynku klasztornym mieści się szkoła pedagogiczna.
Tekst: Agnieszka Homan.
Zbudowana w 1690 r. Brama Słucka wchodziła w skład fortyfikacji miejskich i miała charakter obronny. W połowie XVIII w. mury obronne zostały rozebrane, a sama brama przebudowana w stylu barokowym. Odnowiona w latach siedemdziesiątych XX wieku. Dwukondygnacyjny budynek z łukowatym przejazdem w dolnej kondygnacji i oknem z balkonem od strony miasta w kondygnacji górnej. Dwuspadowy dach jest pokryty czerwoną dachówką, a ściany boczne umocnione szkarpami.
Tekst: Agnieszka Homan.
Ratusz w Nieświeżu został zbudowany pod koniec XVI w., po lokacji miasta na prawie magdeburskim w 1586 r. Przebudowywany w XVII i XVIII wieku. Dwukondygnacyjny budynek na planie prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem. Nad wejściem czworoboczna wieża. Dwie górne ośmioboczne kondygnacje, rozebrane w XIX w., zostały odbudowane na początku XXI w. i wieża odzyskała swój dawny wygląd. Ratusz z trzech stron otaczają parterowe kramy targowe (trzeci rząd kramów z tyłu ratusza dobudowano w połowie XVIII w.Ratusz w Nieświeżu został zbudowany pod koniec XVI w., po lokacji miasta na prawie magdeburskim w 1586 r. Przebudowywany w XVII i XVIII wieku. Dwukondygnacyjny budynek na planie prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem. Nad wejściem czworoboczna wieża. Dwie górne ośmioboczne kondygnacje, rozebrane w XIX w., zostały odbudowane na początku XXI w. i wieża odzyskała swój dawny wygląd. Ratusz z trzech stron otaczają parterowe kramy targowe (trzeci rząd kramów z tyłu ratusza dobudowano w połowie XVIII w.
Tekst: Agnieszka Homan.
Pojezuicki kościół pw. Bożego Ciała, zwany farnym, zbudowany został w latach 1587 – 1603 staraniem przez księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła “Sierotki”, według projektu włoskiego architekta G. M. Bernardoniego. Wzorowany na rzymskim kościele Il Gesù, był pierwszą barokową budowlą na terytorium Rzeczypospolitej.
W krypta grobowa kościoła jest miejscem spoczynku blisko 100 przedstawicieli rodu Radziwiłłów. Pierwszy został tu pochowany fundator, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł. Ostatni pochówek miał miejsce w roku 1936. Wszyscy Radziwiłłowie spoczywają w takich samych trumnach z brzozowych desek, opieczętowanych plombami z radziwiłłowskim herbem. Po ponad 60 latach przerwy, 8 czerwca 2000 r. w kościele farnym pochowano prochy księcia Antoniego Mikołaja Radziwiłła, zmarłego w 1999 r. w Londynie.
We wnętrzu kościoła można zobaczyć odnowione późnobarokowe freski wykonane około 1760 r. oraz wyrzeźbiony w 1583 r. przez weneckich rzeźbiarzy ołtarz przedstawiający Jezusa ukrzyżowanego. W nawach kościoła znajdują się nagrobki Radziwiłłów oraz tablica ku czci poety Ludwika Kondratowicza, znanego jako Władysław Syrokomla.
Tekst: Agnieszka Homan.
Początki miasta sięgają końca XII w. W XIV w. był ośrodkiem ordynacji Radziwiłłów. W XVI w. powstała tu drukarnia kalwińska, w której wydano m.in. w latach 1570-72 tzw. Biblię nieświeską. Od 1793 r. miasto dostało się pod zabór rosyjski, a w latach 1919-39 należało do Polski. Z innych zabytków należy wymienić: ratusz (1596 r.), hale targowe (XVII w.), klasztory Benedyktynek (1590-96 r.) i Bernardynów (1598 r.), kolegium i kościół Jezuitów (koniec XVI w.) wzorowany na kościele Jezusa (II Gesu) w Rzymie. Kościół p.w. Bożego Ciała z XVI wieku. W kryptach grobowych kościoła pochowanych jest blisko 100 przedstawicieli rodu Radziwiłłów.
Wybudowany w średniowieczu zamek należał do rodziny Kiszków. Rezydencją rodu Radziwiłłów stał się w 1533 r., po kupnie przez nich Nieświeża. W 1582 r. marszałek wielki litewski Mikołaj Krzysztof Radziwiłł na ruinach dawnych fortyfikacji rozpoczął budowę renesansowo – barokowego zamku na planie kwadratu. Budowla została ukończona w 1604 r.
W późniejszych stuleciach zamek był wielokrotnie rozbudowywany. W 1706 r. podczas III wojny północnej, armia króla szwedzkiego Karola XII zajęła posiadłość i zniszczyła fortyfikacje. Po przystąpieniu w 1769 r. Karola Radziwiłła „Panie Kochanku” do konfederacji barskiej, w 1770 r. zamek zajęli Rosjanie. Dobra nieświeskie zaczęły popadać w ruinę. W latach 1881 – 86 posiadłość powróciła w ręce Radziwiłłów, którzy przeprowadzili gruntowną renowację i utworzyli na powierzchni ponad 1 km² park krajobrazowy w stylu angielskim.
W 1939 r. rodzina Radziwiłłów została wysiedlona z posiadłości przez Armię Czerwoną. Zamek był wykorzystywany początkowo jako szpital, a w czasach sowieckich jako sanatorium.
W 1994 r. zespół zamkowy został uznany za narodowy pomnik historii i kultury. We wciąż remontowanym zamku powstało muzeum. Od 2005 r. zespół zamkowo-parkowy w Nieświeżu wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Tekst: Agnieszka Homan.
Nowogródek. Cmentarz tatarski.
