Węgierska Akademia Nauk: nowa ukraińska ustawa oświatowa dyskryminuje mniejszości narodowe

W opinii Węgierskiej Akademii Nauk, nowa ukraińska ustawa oświatowa dotycząca szkolnictwa średniego poważnie ogranicza prawo węgierskiej mniejszości narodowej na Ukrainie do nauki w swoim języku ojczystym.

Jak podała węgierska agencja MTI, Węgierska Akademia Nauk wydała oficjalną opinię na temat nowej ukraińskiej ustawy oświatowej, wyrażając z jej powodu poważne zaniepokojenie. Z podanych informacji wynika, że dotyczy ona zasadniczo nowelizacji ukraińskiej ustawy o średniej oświacie ogólnokształcącej, przyjętej przez ukraiński parlament w połowie stycznia br. Zdaniem węgierskich naukowców, poważnie ogranicza ona prawo węgierskiej mniejszości narodowej na Ukrainie do nauki w swoim języku ojczystym.

Przedstawiciele Węgierskiej Akademii Nauk zaznaczają, że jeśli ustawa wejdzie w życie w obecnym kształcie, to uniemożliwi Węgrom odpowiednią integrację ze społeczeństwem ukraińskim, a ponadto „przyczyni się do utraty języka, zaniku kultury narodowej, izolacji pewnych społeczności przywiązanych do języka węgierskiego, a nagłego rozpadu innych”.

„Mamy nadzieję, że przywódcy Ukrainy również rozpoznają te zagrożenia” – napisano w tekście dokumentu. Zaznaczono w nim, że ciągła edukacja w językach mniejszości narodowych w świecie wielokulturowym „jest zarówno gwarancją przetrwania społeczności mniejszościowych (…), jak i kluczem do harmonijnego rozwoju jednostki w tym lingwistycznie i kulturowo złożonych świecie”.

Jak podawaliśmy, z przyjętych w styczniu przez ukraiński parlament zmian wynika, iż w szkole podstawowej uczniowie będą uczyć się w języku mniejszości, do której należą oraz języka państwowego (ukraińskiego). W szkole średniej, w klasie 5, co najmniej 20% czasu zajęć będzie musiało odbywać się w języku ukraińskim ze stopniowym zwiększaniem tego udziału, aby w 9 klasie co najmniej 40% czasu zajmowała nauka w języku ukraińskim. W starszych klasach szkół średnich co najmniej 60% rocznego czasu nauki powinno być w języku ukraińskim. Spod obowiązywania kontrowersyjnej ustawy o języku ukraińskim wyjęto szkoły prywatne, gdzie nauka będzie mogła odbywać się wyłącznie po węgiersku. Jest to ustępstwo w stosunku do poprzednich przepisów, które praktycznie likwidowały szkoły średnie mniejszości narodowych na Ukrainie. Było to jednym z wymogów Węgier i rekomendacją Komisji Weneckiej.

Przeczytaj: Ukraina zmieniła ustawę, by udobruchać Węgry

Reakcje mniejszości węgierskiej z Ukrainy wskazywały jednak, że zakarpaccy Węgrzy nie są usatysfakcjonowani ustępstwem ukraińskich władz. Przyjęte zmiany nie zadowoliły m.in. naukowców z Centrum Naukowo-Badawczego im. Antala Hodinki pracującego na bazie Instytutu Węgierskiego im. Franciszka II Rakoczego w Berehowie. W ich opinii nowelizacja jest „kolejnym krokiem ukrainizacji”. Zdaniem ukraińskich mediów wśród węgierskich organizacji na Ukrainie panuje oczekiwanie, że należy powrócić do stanu sprzed 2017 roku, czyli nauczania wszystkich przedmiotów wyłącznie w języku węgierskim.

Węgierskie media charakteryzując nową ustawę na podstawie charakterystyki zamieszczonej na stronie Węgierskiej Akademii Nauk podają natomiast, że nauczanie w języku węgierskim dla uczniów na Ukrainie zostanie w zasadzie ograniczone do przedszkola i pierwszych czterech klas szkoły podstawowej (początkowej/elementarnej). Zwracają też uwagę, że ustawa wymaga, by przed końcem szkoły średniej 40 proc. przedmiotów było nauczanych w języku państwowym, co zdaniem strony węgierskiej oznacza nagłą zmianę w szkołach, bez żadnych okresów przejściowych.

Należy zaznaczyć na Ukrainie szkolnictwo w klasach od piątej do dwunastej określa się zbiorczo mianem średniego Klasy V-IX wcześniej określano mianem niższej szkoły średniej, obecnie to etap edukacji średniej, natomiast klasy X-XII, jako wyższą szkołę średnią, a obecnie edukację zawodową/specjalistyczną.

Na Węgrzech podkreśla się też, że język węgierski oficjalnie będzie traktowany jako język obcy, a nie ojczysty. To oznacza, że jeśli uczniowie wybiorą swój język ojczysty, to nie będą mogli uczyć się w szkole innego języka obcego, np. angielskiego. Mogą też zrezygnować z nauki węgierskiego w szkole, „stopniowo oddalając się od swej kultury narodowej, która jest głęboko zakorzeniona w ich mowie ojczystej”. W szkołach średnich oraz wyższych jedynym językiem nauczania ma być język ukraiński. Zaznacza się, że ustawia czyni niemożliwym zdawanie egzaminów kończących szkołę średnią czy egzaminów wstępnych na studia w języku węgierskim, w związku z czym osoby węgierskojęzyczne będą na wszystkich szczeblach edukacji w relatywnie gorszej sytuacji w porównaniu z uczniami ukraińskojęzycznymi. Obecnie nowa ustawa czeka na podpis prezydenta.

Jak pisaliśmy, Węgry i Ukraina toczą spór o dwie kontrowersyjne ustawy godzące w prawa mniejszości narodowych na Ukrainie, w tym prawa mniejszości węgierskiej. Są to ustawa o oświacie oraz ustawa o języku ukraińskim. W obu przypadkach Komisja Wenecka wskazała, że niektóre zapisy tych ustaw godzą w prawa mniejszości. Po wejściu w życie ukraińskiej ustawy oświatowej Węgry ogłosiły blokadę integracji Ukrainy z UE i NATO do czasu zmiany kontrowersyjnych przepisów. Regulacje, wokół których toczy się węgiersko-ukraińska batalia, dotyczą także mniejszości polskiej na Ukrainie, jednak rząd w Warszawie pozostaje całkowicie bierny w tej kwestii od czasu uzyskania w 2017 roku gołosłownej deklaracji Kijowa, że nauczanie w języku polskim nie zostanie całkowicie wyeliminowane ze szkół mniejszości polskiej na Ukrainie.

Czytaj także: Węgierski eurokomisarz: Ukraina powinna zmienić ustawę językową

MTI / hungarytoday.hu / Kresy.pl