Rocznica operacji “Ostra Brama”

W Białymstoku odbywały się dziś uroczystości z okazji 65. rocznicy rozpoczęcia przez Armię Krajową operacji o kryptonimie “Ostra Brama”. Operacja ta była początkiem akcji “Burza”, której następstwem było Powstanie Warszawskie.

Dowództwo AK założyło, że wycofująca się armia niemiecka nie będzie chciała walczyć, lecz tylko uciekać przed Armia Czerwoną. AK chciała przejąć władze w Wilnie i ustanowić wolne władze cywilne i wojskowe. Hitler stworzył jednak w Wilnie ufortyfikowaną twierdzę.

Walki o Wilno rozpoczęły się 7 lipca 1944 roku o świcie. Część walk AK toczyła razem z Armią Czerwoną przeciwko Niemcom, jednak po ich zakończeniu i wyzwoleniu miasta Armia Czerwona nakazała żołnierzom AK opuścić Wilno. Dowódcy polskich oddziałów zostali aresztowani w czasie rozmów z dowódcami sowieckimi. Został także aresztowany delegat rządu na okręg wileński i pracownicy delegatury. Polskie oddziały, ostrzeliwane przez sowieckie myśliwce szturmowe, przemieściły się w głąb puszczy a następnie albo przebijały się w kierunku Grodna i Białegostoku, albo rozproszyły w terenie. Sowieci urządzili wręcz polowanie na żołnierzy, schwytano około 5 700 jeńców.

W całej operacji wileńskiej brało udział około 9 tysięcy żołnierzy AK na terenie okręgu wileńskiego i około 6 tysięcy na terenie okręgu nowogródzkiego.

Początkowo polskich podoficerów i szeregowców umieszczono w obozie w Miednikach, skąd 1/4 zbiegła, oficerów wywieziono zaś do Riazania. Niektórzy po pewnym czasie zdecydowali się wstąpić w szeregi 1 Armii Wojska Polskiego. Większość została jednak przymusowo wcielona do pułku rezerwowego Armii Czerwonej, a po odmowie złożenia przysięgi – osadzona w obozie dla internowanych AK-owców w Kałudze do wyrębu lasów, skąd byli stopniowo zwalniani w latach 1946-1947.

Ponieważ operacja “Ostra Brama” była niezgodna z alianckimi ustaleniami tak zwanej Wielkiej Trójki co do przynależności państwowej Wilna i ustaleniu nowej granicy polsko-radzieckiej na Linii Curzona, minister informacji Wielkiej Brytanii Brendan Bracken nałożył cenzurę prewencyjną na wszelkie informacje w brytyjskich mediach o jej przeprowadzeniu. Dlatego nie została ona zauważona na Zachodzie.

Dzisiejsze uroczystości w Białymstoku rozpoczęły się o 10.00 w tamtejszym oddziale IPN wykładem Piotra Łapińskiego “Walki o Wilno – Ostra Brama”. W południe w Katedrze została odprawiona Msza święta, po której zostały złożone kwiaty przed pomnikiem Armii Krajowej.

IAR/Kresy.pl