Miejsca pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie

Miejsca te obejmują uczestników powstania styczniowego, wojny polsko-bolszewickiej, II wojny światowej.
Ich uzupełnieniem, poniżej, są Sobotniki w rejonie Iwie.

Cmentarz parafialny w miasteczku Sobotnik
(18 km na północ od Iwia)

Cmentarz znajduje się za rzeką Gawią, która oddziela go od miasteczka. Blisko za wejściem na cmentarz katolicki znajduje się pomnik pierwotnie poświęcony nieznanym żołnierzom Wojska Polskiego poległym w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Przedstawia go zdjęcie nr 1pochodzące ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie. W tle widać fragment drewnianej kaplicy, w której obywały się msze św. i nabożeństwa w okresie budowy nowego kościoła w Sobotnikach. Później w tej kaplicy obywały się msze pogrzebowe.

Na umieszczonej na pomniku tablicy widniał napis:

TU SPOCZYWAJĄ
PROCHY BEZIMIENNYCH BOHATERÓW
POLEGŁYCH W 1919-20 r.
W WALKACH
O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKIPomnik powstał przy pomocy miejscowej ludności. Między innymi budował go Nikodem Wasilewski z wioski Dobrowlany sobotnickiej gminy. Został uroczyście poświęcony w 1934 roku w licznej obecności księży i wiernych. Maria Puczko z domu Karawacka, z Sobotnik, miała wówczas 11 lat. Postawiono ją na podwyższeniu tak, aby była widoczna a jej głos docierał do wszystkich. Marysia mocno i pewnie powiedziała wiersz, który pamiętała do końca swojego życia (zmarła w 2004 r. i została pochowana na sobotnickim cmentarzu):Na cmentarzu jest cichy grób,
barwią się kwiaty u jego stóp.

Na grobie leży z śniętymi rany,
leży nasz żołnierz polski nieznany.

Stań tutaj chłopcze i uczyń ślub,
że będziesz kochać zawsze ten grób.

I nie zapomnisz wspomnieć w modlitwie
tych co zginęli w najświętszej bitwie.
Oryginalny napis na pomniku zniszczyli pierwsi Sowieci w 1939 roku. 8 czerwca 1944 roku w tym miejscu został pochowany por. Edward Oziembło „Ludwik”, dowódca I plut. I komp. III Uderzeniowego Batalionu Kadrowego. „Ludwik” zginął dzień wcześniej w walce z Niemcami, podczas akcji na linię kolejową Lida-Mołodeczno, na wschód od Trab. Jego pogrzeb odbył się w nocy, w silnej obstawie żołnierzy z UBK, gdyż w gminnym miasteczku Sobotniki znajdował się duży posterunek niemiecki.
Obecna tablica powstała w latach 80tych przy pomocy ówczesnego proboszcza parafii Sobotniki ks. Wincentego Lisowskiego, obecnego dziekana lidzkiego. Znajduje się na niej napis, który przedstawia zdjęcie nr 2(autor Kazimierz Niechwiadowicz).
Zdjęcie nr 3pochodzi lat 50tych ubiegłego wieku. Przy pomnik stoją sobotniczanki Janina Bohuszewicz i Wiktoria Tomaszewicz (bardzo dobra i poważana pilęgniarka ze szpitala w Sobotnikach).
Zdjęcia nr 4(autor Kazimierz Niechwiadowicz) i nr 5(autor Walery Pierłuchin) pochodzą z początku 21 wieku. Nie ma już na nich oryginalnego krzyża, który znajdował się na pomniku.

Link do strony “Miejsca pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie”http://www.flickr.com/photos/polandmfa/sets/72157629985943004/with/7309343132/

Przygotował

Kazimierz Niechwiadowicz
www.pawet.net/niechwiadowicz