Ruiny pałacu Sapiehów w Różanej

Różana (Ружаны) to niewielkie miasteczko rejonowe w obwodzie brzeskim na Białorusi.

Zachowały sie tu imponujące ruiny rezydencji Sapiehów. Została ona wzniesiona na pocz. XVII w. przez kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego Lwa Sapiehę jako rezydencjalny zamek. Po wojnach 2 połowy XVII i początku XVIII w. zamek stał zniszczony i niezamieszkany. Staraniem kanclerza Aleksandra Spiehy w latach 1784-1788 odbudowano go i rozbudowano przemieniając we wspaniałą rezydencję wg projektu nadwornego architekta Sapiehów – Jana Samuela Beckera, który nadał jej formę wczesnoklasycystyczną. Jej upadek rozpoczął się w 1793 r. wraz z przeniesieniem głównej siedziby rodu do Dereczyna. Po konfiskacje majatku przez władze carskie w 1831 r. główny korpus pałacu przerobiono na fabrykę włókienniczą, a pozostała część rezydencji powoli ulegała zniszczeniu. W 1914 r. pałac został spalony, w 1930 r. zaczęto go częściowo restaurować, ponownie został zniszczony podczas II wojny światowej w 1944 r. i od tego czasu rezydencja pozostaje w ruinie. Zachował się korpus główny pałacu (bez sklepień) z mocno wysuniętym ryzalitem ozdobionym dwiema parami doryckich kolumn na potężnych cokołach, pilastrami i trójkątnym frontonem. Od boków głównego korpusu pałacowego odchodzą dwie półkoliście zagięte galerie z szeregiem arkad ozdobionych parami kolumn toskańskich. Prawa galeria łączy się z dużą prostokątną oficyną (bez dachu) mieszczącą niegdyś teatr. Lewa galeria zachowana jest częściowo, łączyła się ona niegdyś z niezachowaną, symetrycznie ustawioną drugą oficyną. Na głównej osi rezydencji znajduje się okazała, wysoka brama wjazdowa z trzema prześwitami, z których środkowy, najwyższy, służył do przejazdu zaprzęgów konnych, dwa boczne, niższe i węższe, służyły pieszym. Brama ozdobiona jest kartuszem herbowym, prostokątnymi płycinami, gzymsem oraz boniowaniem w dolnej części. Do bramy, po obu stronach przylegają dwie stosunkowo duże piętrowe kordegardy wzniesione na planie prostokąta, w dolnej części ozdobione boniowaniem. Niegdyś łączyły się one galeriami z oficynami tworząc w ten sposób całkowicie zamknięty zespół budowli. Pomiędzy bramą z kordegardami a korpusem głównym rozciąga się rozległy trawiasty dziedziniec. Z boku, pomiędzy korpusem oficyny‑teatru a prawą kordegardą znajduje się murowana jednoprzejazdowa furta. Cały zespół jest w stanie trwałej ruiny.

Tekst i zdjęcie:

Grzegorz Rąkowski