Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich

Praca Romana Jakubowskiego “Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864- 1904. Działalność gospodarcza” to opracowanie, które bardzo wiele wnosi do dotychczasowych badań nad ziemiaństwem kresowym.

Autor kreśli w nim obraz ziemiaństwa z Kresów Północno- Wschodnich. Opisuje jego stan posiadania w dobie po Powstaniu Styczniowym, pozycję społeczną tej klasy i ograniczenia nakładane na nie przez władze carskie. Następnie autor przedstawia sposoby obrony Polaków przed carską polityką dążącą do eliminacji ziemian polskich z działalności gospodarczej i kulturalnej, mającą ich wynarodowić i pozbawić pełnionych dotąd przez nich funkcji polityczno- administracyjnych. Autor szeroko opisuje działalność towarzystw rolniczych , które odegrały kluczową rolę w utrzymaniu pozycji ziemian polskich na Kresach Północno- Wschodnich. Towarzystwo rolnicze, a zwłaszcza Mińskie Towarzystwo Rolnicze przez kilka dziesięcioleci były jedynymi miejscami publicznych zebrań i dyskusji w gronie szerszym niż sąsiedzkie. Dały one ziemianom możliwość wspólnych działań gospodarczych , umożliwiły kontakty z władzami różnych szczebli.

Mińskie Towarzystwo Rolnicze w ciągu pierwszych 20 lat działalności stało się najsilniejszą organizacją ziemian w guberniach zachodnich w Rosji. Działało w nim wiele sekcji: gorzelnicza, leśna, hodowli bydła, hodowli koni i agronomiczna. MTR miał liczne oddziały terenowe. Organizowało wystawy rolnicze, prowadziło skład maszyn, narzędzi, nasion i nawozów sztucznych. Z inicjatywy MTR powstało także Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń, obejmujących sześć guberni zachodnich z ziemiańskim kapitałem zakładowym.

Dzięki dziełu Romana Jurkowskiego ważny fragment działalności kresowego ziemiaństwa nie ulegnie zapomnieniu.

Marek A. Koprowski

Roman Jurkowski, Ziemiaństwo polskie Kresów Północno- Wschodnich 1864-1904, Działalność społeczno- gospodarcza, Warszawa 2001r. Praca ukazała się w ramach “Bibliotheca Europae Orientalis” serii “Przeglądu Wschodniego”.s.606.