Ukraińska Wojskowa Organizacja – UWO

UWO- Ukraińska Wojskowa Organizacja. Tajna ukraińska formacja rewolucyjno- terrorystyczna, utworzona w 1920r. w Pradze z inicjatywy emigracyjnego rządu Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Jej celem było kontynuowanie walki o wyzwolenie ziem ZURL spod “polskiej okupacji”.

Na jej czele stanął Jewhen Konowalec, pułkownik armii URL, organizator i dowódca Strzelców Siczowych, współpracownik Semena Petlury. UWO jako cel swojej działalności stawiało sobie utworzenie państwa ukraińskiego w granicach etnicznych, w którym początkowo panowałaby dyktatura, stopniowo zastępowana przez demokrację parlamentarną. Komenda Główna UWO początkowo działała we Lwowie, by w 1923 r. przenieść się do Berlina. Była bowiem od początku infiltrowana i wspierana przez Niemiecki wywiad, który traktował ją jako swoją ekspozyturę wymierzoną w II Rzeczpospolitą.

We Lwowie działała Komenda Krajowa UWO. Na jej czele stali kolejno: płk Andrzej Melnik, Jarosław Indyszewski, Julian Hołowiński, Omylian Senyk, Roman Suszko, Bohdan Hnatewicz, Włodymyr Horbowyj.

Działalność UWO sprowadzała się do typowo terrorystycznej działalności wymierzonej w państwo polskie. W wydanej w 1929 r. we Lwowie broszurze propagandowej UWO wzywało: “Trzeba krwi – dajmy morze krwi! Trzeba terroru – uczyńmy go piekielnym! Trzeba poświęcić dobra materialne – nie zostawmy sobie niczego. Nie wstydźmy się mordów, grabieży i podpaleń. W walce nie ma etyki. Etyka na wojnie to pozostałość niewolnictwa, narzucone przez zwycięzców zwyciężonym”.

UWO zgodnie ze swa ideologią dokonywała zamachów na urzędników i placówki policyjne, mordowała Ukraińców opowiadających się za współpracą z państwem polskim. Jej członkowie podpalali też folwarki, magazyny i budynki państwowe.

Szczególnie głośne stały się próby zamachów UWO na Józefa Piłsudskiego, prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, wojewodę Kazimierza Grabowskiego, kuratora Stanisława Sobińskiego.

Dużym echem odbiło się też podłożenie przez aktywistów UWO bomby w Biurze Targów Wschodnich we Lwowie, a także zabójstwo ukraińskiego kandydata na posła do sejmu Sydora Twerdochliba, napad na redakcję “Słowo Polskie” oraz zamordowanie Sofrona Matwijara dyrektora przemyskiego państwowego seminarium z ukraińskim językiem wykładowym.

UWO starało się infiltrować wszystkie legalnie działające z II RP ukraińskie organizacje społeczne, kulturalne, oświatowe, a nawet religijne, starając się sterować ich działalnością. Dużą uwagę UWO przywiązywało do oddziaływania na młodzież i studentów.

UWO zakładało, że wcześniej czy później dojdzie do wojny niemiecko-polskiej, podczas której Rzeczpospolita zostanie pokonana, a na jej gruzach powstanie Zachodnia Ukraina. Dlatego też UWO starała się być dla Niemców jak najbardziej użyteczna, by jej pozycja przetargowa w przyszłości była jak najsilniejsza. W trakcie narady kierownictwa UWO w 1926 r. w Berlinie poinformowano zebranych, że Niemcy oprócz danych dotyczących Wojska Polskiego oczekują także informacji szpiegowskich o sytuacji politycznej i gospodarczej II RP. Szczegółowe zadania dla UWO przekazywał Konowalcowi szef wywiadu niemieckiego płk Aleksander. Agentami UWO wykonującymi zadania szpiegowskie byli Ukraińcy pełniący służbę w szeregach Wojska Polskiego, kolejarze, pocztowcy, pracownicy leśni i urzędnicy. Działali oni na ogromną skalę. Tylko do 1928 r. polski kontrwywiad wykrył i aresztował ponad stu niemieckich agentów związanych z UWO.

Służba UWO na rzecz Niemiec była pozytywnie oceniana przez kierownictwo dobijającej się dopiero do władzy NSDAP. Gorącym orędownikiem współpracy z Ukraińcami był zwłaszcza czołowy ideolog narodowych socjalistów Alfred Rosenberg. W swojej książce “Mit XX w.” pisał m.in.: “Kiedy zrozumiemy, iż zniszczenie państwa polskiego jest żywotną potrzeba Niemiec, sojusz między Kijowem a Berlinem i stworzenie wspólnej granicy staną się narodową i państwową koniecznością dla przyszłej polityki niemieckiej”.

W 1929 r. z UWO wyłoniła się OUN utworzona przez młodych nacjonalistów. UWO działało jeszcze przez jakiś czas, ale w latach trzydziestych zaprzestała de facto funkcjonować.

Marek A. Koprowski

4 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply