Rocznica: Polskie Radio na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej

W czwartek 21 listopada br. w siedzibie Polskiego Radia odbędzie się organizowana przez Archiwum Polskiego Radia konferencja „Polskie Radio na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej”. Wydarzenie organizowane jest z okazji 85. rocznicy uruchomienia Polskiego Radia w Wilnie, 80. rocznicy nadania pierwszej audycji „Wesoła Lwowska Fala” i 75. rocznicy uruchomienia Polskiego Radia w Baranowiczach.

Całodniowe spotkanie poświęcone będzie historii rozgłośni działających w Wilnie, Lwowie i Baranowiczach w okresie II Rzeczypospolitej, a także działalności aktualnie funkcjonujących na Wschodzie rozgłośni polskojęzycznych.

Wileńskie radio było kuźnią talentów i głosów radiowych, wśród których wymienić należy: Czesława Miłosza, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Antoniego Bohdziewicza,Tadeusza Łopalewskiego, Pawła Jasienicę(wł. Leona Lecha Beynara) i wielu innych. Większość z nich po wojnie organizowała od podstaw placówki radiowe na terenie Polski. Właśnie w Wilnie pierwszy kontakt z mikrofonem miały takie postaci jak: kompozytor Ludomir Różycki, aktorzy i reżyserzy Wanda SiemaszkowaiJuliusz Osterwa, malarz i scenograf prof. Ferdynand Ruszczyc. Na realizowane w Wilnie słuchowiska i audycje literackie czekano w całym kraju. To właśnie nad Wilią Witold Hulewiczzaczynał doskonalić swój warsztat reżysera radiowego. Wybitni twórcy radiowi –Tadeusz Byrski i Zbigniew Kopalko nabyte w Wilnie doświadczenia doskonalili już po wyzwoleniu, służąc polskiej kulturze.

W lipcu tego roku minęło 80 lat od debiutu niezapomnianej audycji „Wesoła Lwowska Fala”, cieszącej się niebywałą popularnością wśród milionów przedwojennych słuchaczy, a jeszcze dziś z sentymentem wspominana – nie tylko przez starsze pokolenie. Audycja była nadawana na całą Polskę do 1939 r. (od 1938 r. pod nazwą „Tajoj”). Pomysłodawcą „Wesołej Lwowskiej Fali” i autorem większości tekstów był Wiktor Budzyński. Czołowymi postaciami tej audycji byli Szczepcio (Kazimierz Wajda) i Tońko (Henryk Vogelfänger), duet posługujący się lwowską gwarą, który zdobył serca słuchaczy swoimi niezrównanie zabawnymi dialogami. Towarzyszyła im śpiewaczka i parodystkaWłada Majewskai wielu innych popularnych artystów. W 1939 r. zespół z okazji 5-lecia dialogów Szczepka i Tońka otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi. Był to jedyny przed wojną przypadek odznaczenia zespołu radiowego za konkretną audycję.

Polskie Radio w Baranowiczachzostało uruchomione 1 lipca 1938 r. Rozgłośnia promowała na antenie przede wszystkim regionalnych twórców, nadając programy z ich udziałem. Dużą część czasu antenowego poświęcano też na audycje kierowane do wsi i rolników. Z powstaniem tej rozgłośni wiązano duże nadzieje popularyzacji radia na terenie województw nowogródzkiego i poleskiego. W dniu 16 września 1939 r. radiostacja w Baranowiczach została zbombardowana przez Niemców, a jej działalność do dnia dzisiejszego nie doczekała się naukowego opracowania.

Podczas konferencji odbędzie się także sesja poświęcona działalności aktualnie funkcjonujących polskojęzycznych rozgłośni na Wschodzie, które swój program kierują do zamieszkałych tam Polaków. Ta część konferencji ma na celu wymianę doświadczeń, planów i nawiązanie ściślejszej współpracy przez przedstawicieli polskojęzycznych rozgłośni w Wilnie i Lwowie, a także Redakcji Białoruskiej Polskiego Radia dla Zagranicy. Wśród zaproszonych gości znajdą się prezes Radia Znad Wilii Czesław Okińczyc oraz prezes Polskiego Radia Lwów Teresa Pakosz.

Konferencji towarzyszyć będzie wystawa „Kolekcja Leopolis” zorganizowana przy współpracy z Muzeum Niepodległości w Warszawie. Znaczną część ekspozycji, którą będzie można obejrzeć w budynku Polskiego Radia, stanowić będą materiały związane ze środowiskiem radiowym przedwojennego Lwowa, w tym także poświęcone działalności „Wesołej Lwowskiej Fali”.

Współorganizatorami konferencji są Polska Akademia Nauk oraz Instytut Studiów Politycznych. Patronat honorowy sprawują Jan Dworak – przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i Longin Komołowski – prezes Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Partnerem konferencji jest Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Departament Współpracy z Polonią i Polakami za granicą, a patronem medialnym TVP Historia.