Polscy rodzice apelują do polsko-litewskiej komisji oświatowej

W Wilnie trwa trzecie spotkanie międzyrządowej polsko-litewskiej komisji oświatowej. Wcześniej eksperci spotkali się w Druskiennikach i w Warszawie. Negocjacje są trudne – co do tego zgadzają się wszyscy uczestnicy komisji. I na tym zgodność opinii się kończy…

Tym razem komisja została rozszerzona o przedstawicieli lokalnych samorządów – wójta Puńska i wicemera rejonu wileńskiego. Nadal w komisji brakuje miejsca dla przedstawicieli komitetów rodzicielskich. W tej sprawie Forum Rodziców Szkół Polskich na Litwie wystosowało list do przewodniczących zespołu litewskiego i zespołu polskiego w komisji, w którym prezentuje stanowisko rodziców wobec zaistniałej sytuacji w polskim szkolnictwie na Litwie i formułuje postulaty co do przyszłości polskich szkół. Poniżej zamieszczamy pełną treść listu.

Wilno, 14 października 2011 roku

Szanowny Pan Minister Vaidas Bacys, przewodniczący litewskiej delegacji w międzyrządowej komisji ekspertów do spraw oświaty mniejszości polskiej na Litwie i w Polsce

Szanowny Pan Minister Mirosław Sielatycki, przewodniczący polskiej delegacji w międzyrządowej komisji ekspertów do spraw oświaty mniejszości polskiej na Litwie i w Polsce

Członkowie zespołów Polski i Litwy w międzyrządowej komisji ekspertów do spraw oświaty mniejszości polskiej na Litwie i w Polsce

Szanowni Państwo,
we wrześniu z radością i ogromną nadzieją powitaliśmy powołanie międzyrządowej komisji ekspertów do spraw oświaty mniejszości polskiej na Litwie i w Polsce. Niejednokrotnie apelowaliśmy do litewskich i polskich władz o podjęcie dialogu i współpracę w zakresie kształtowania oświaty mniejszości narodowych w naszych krajach. Niestety, wiele razy nasze apele zostały zignorowane i odrzucone. Właśnie dlatego polska społeczność na Litwie zmuszona stanem rzeczy uzbierała 60 tysięcy podpisów litewskich Polaków w obronie polskiej oświaty. Ale i ten jakże ważki głos znaczącej części litewskich obywateli został przez władze Litwy całkowicie zignorowany, a nawet wyśmiany.

Również teraz do prac tak ważnej komisji nie zostali zaproszeni przedstawiciele rodziców uczniów szkół mniejszości narodowych, mimo że Forum Rodziców Szkół Polskich na Litwie wielokrotnie zgłaszało takie prośby do litewskiego rządu. Odpowiedź, jakoby była to praca wyłącznie grupy eksperckiej, nas nie zadowala, gdyż nie eksperci, a politycy w Sejmie nadali ostateczny kształt ustawie o oświacie przyjętej 17 marca 2011 roku. Warto przypomnieć, że przedstawiony Sejmowi projekt rządowy w punktach dotyczących funkcjonowania oświaty mniejszości narodowych znacznie się różnił w treści od wersji ostatecznie przyjętej przez polityków litewskiego Sejmu. Wówczas w paragrafie 30 ustawy zostały odrzucone absolutnie wszystkie postulaty zgłaszane przez polską społeczność i omawiane z nią przez kilka lat.

Paragraf 30 nowelizowanej ustawy o oświacie, przyjęty przez Sejm Republiki Litewskiej, został przyjęty w pośpiechu, bez przygotowania i przy całkowitym zignorowaniu opinii polskiej mniejszości na Litwie. Apelujemy do międzyrządowej polsko-litewskiej komisji ekspertów do spraw oświaty o wypracowanie wytycznych umożliwiających Ministerstwu Oświaty i Nauki Republiki Litewskiej przygotowanie oraz zgłoszenie do Sejmu Litwy poprawek do obowiązującego, a przyjętego 17 marca paragrafu 30 ustawy o oświacie.

W naszych postulatach głównie kierujemy się zasadą zapisaną w dokumentach Rady Europy (ratyfikowanych przez Litwę) o niepogarszaniu sytuacji mniejszości narodowych w krajach członkowskich Rady Europy. Tymczasem zauważamy drastyczną zmianę sytuacji polskiej oświaty na Litwie i odczuwamy opłakane skutki przyjęcia ustawy. Forum Rodziców Szkół Polskich na Litwie apeluje o:

• Odwołanie ujednoliconej matury z języka litewskiego dla uczniów szkół litewskich i szkół mniejszości narodowych. Jest to drastyczne dyskryminowanie uczniów szkół mniejszości narodowych, którzy uczą się według zupełnie różnych programów nauczania. Proces ujednolicenia matury wymagałby przemyślanej strategii, przygotowania uczniów, nauczycieli, programów nauczania i bazy podręcznikowej. Rodzice uczniów szkół mniejszości narodowych, oddając dziecko do pierwszej klasy, musieliby znać ostateczny model i przebieg procesu nauczania swego dziecka. Dziś nie jesteśmy przekonani do sensowności ujednoliconej matury z języka litewskiego dla uczniów szkół litewskich i nielitewskich. Egzamin z języka litewskiego dla uczniów szkół litewskich jest egzaminem z języka ojczystego, który nigdy takim nie będzie dla uczniów szkół mniejszości narodowych. Obecna sytuacja wymusza na uczniach szkół mniejszości narodowych znajomość dwóch języków jako ojczystych, co jest anormalne, język ojczysty jest bowiem tylko jeden. Tym bardziej że w ciągu ostatnich dwudziestu lat dotychczasowy proces nauczania w szkołach mniejszości na Litwie sprawdził się wyjątkowo dobrze, był całkowicie akceptowany przez polską społeczność na Litwie i został pochwalony w raportach (v. Advisory Committee On The Framework Convention For The Protection Of National Minorities, Second Opinion on Lithuania, Adopted on 28 February 2008, Published in Strasbourg, 4 July 2011, punkty 120, 136). Obecnie na potrzeby nauki języka litewskiego i przygotowania do dyskryminującej ujednoliconej matury z języka litewskiego naprędce, bez przemyślenia i wnikliwej analizy wprowadzono zwiększony tygodniowy pułap lekcyjny dla uczniów szkół mniejszości narodowych i wynosi on obecnie 34 godzin lekcyjnych tygodniowo w klasach 9-10 (32 godziny w klasach litewskich). Ogółem godzin lekcyjnych w szkole podstawowej będzie 198 (181 w szkołach litewskich), natomiast lekcji do wyboru będzie 22 (26 w szkołach litewskich). Nauka języka litewskiego odbywa się kosztem innych lekcji i znajomości innych przedmiotów. Liczba godzin języka ojczystego zmniejsza się z 980 do 965, matematyki z 806 do 793, języka obcego z 630 do 621, itd.

• Przygotowanie wzmocnionych nowoczesnych programów nauczania i bazy podręcznikowej dla nauczania języka państwowego w szkołach mniejszości narodowych. Opracowanie strategii nauczania języka państwowego w szkołach mniejszości narodowych, skonsultowanej i zaakceptowanej przez polską społeczność na Litwie.

• Natychmiastowe wycofanie modelu z obowiązkowym nauczaniem części przedmiotów w zakresie dotyczącym Litwy (historii, geografii i wiedzy o społeczeństwie) w języku litewskim. Pozostawienie tej decyzji nie w gestii urzędników, a w gestii rodziców. Jesteśmy za utrzymaniem dotychczasowego modelu nauczania przedmiotów w języku polskim z silnym zaakcentowaniem nauki poszczególnych terminów w języku litewskim. Model szkoły narodowej z całkowitym nauczaniem w języku ojczystym chwali w swoim raporcie Rada Europy. (v. Advisory Committee On The Framework Convention For The Protection Of National Minorities, Second Opinion on Lithuania, Adopted on 28 February 2008, Published in Strasbourg, 4 July 2011, punkty 120, 136).

• Przywrócenie obowiązkowej matury z języka ojczystego dla szkół mniejszości narodowych (w przypadku szkół polskich – z języka polskiego) na poziomie obowiązkowego egzaminu państwowego. Obowiązkowy egzamin (na poziomie egzaminu państwowego) obowiązywał w szkołach mniejszości narodowych do 1999 roku i został usunięty z listy obowiązkowych egzaminów wyłącznie decyzją władz, również mimo ostrego sprzeciwu społeczności polskiej, popartego 15 tysiącami podpisów. Dyskredytacja i przesunięcie egzaminu do rangi egzaminu wybieranego i na poziomie matury szkolnej (z oceną nie licząca się przy punktacji na studia wyższe) zdecydowanie obniżyło rangę i poziom znajomości języka ojczystego wśród uczniów szkół polskich.

• Wycofanie ustawowego zapisu o wyższości szkoły z państwowym językiem nauczania. Wprowadzenie przejrzystych norm funkcjonowania na jednym terenie szkół z państwowym językiem nauczania i szkół mniejszości narodowych. W żadnym kraju demokratycznym nie do pomyślenia byłaby sytuacja, że wyłącznie z powodów politycznych w obliczu zagrożenia i widma zamknięcia stoi prawie połowa polskich szkół na Litwie.

• Opracowanie szczegółowego i skonsultowanego z mniejszościami narodowymi modelu szkoły mniejszościowej na Litwie, który stanowiłby podstawę i normatywną bazę funkcjonowania szkoły mniejszości narodowej na Litwie. Wierzymy, że międzyrządowa komisja wypracuje najlepsze rozwiązania, które pozwolą na istnienie polskiej oświaty na Litwie, nie uszczuplą jej dotychczasowego stanu posiadania, wprowadzą ład i spokój w dotychczasowe funkcjonowanie polskiej oświaty, i umożliwią unormalizowanie polsko-litewskich stosunków, jakże ważnych dla relacji obu krajów. Wierzymy, że te postanowienia podjęte zostaną w zgodzie z europejskimi standardami i obowiązującymi normami prawnymi. Liczymy też na umożliwienie udziału w pracach komisji przedstawiciela Forum Rodziców Szkół Polskich na Litwie. W imieniu członków Forum Rodziców Szkół Polskich na Litwie Koordynator Mirosław Szejbak

wilnoteka.lt/Kresy.pl