Narwiliszki

Narwiliszki (Norviliškes) to niewielka miejscowość położona o ok. 60 km na południowy-wschód od Wilna, wewnątrz tzw. worka dziewieniskiego (od miasteczka Dziewieniszki), czyli gruszkowatego kształtu “wypustki” terytorium Litwy, wcinającej się w obszar Białorusi.

Wioska leży tuż przy granicy litewsko-białoruskiej, w okolicy zamieszkanej w większości przez Polaków, a jej ozdobą jest widoczny z daleka stojący na wzgórzu dawny klasztor franciszkanów, powszechnie nazywany zamkiem.

Są ku temu pewne podstawy, bowiem budowla ta została wzniesiona w końcu XVI w. jako dwór obronny przez właściciela miejscowych dóbr Wojciecha Szorca – kupca pochodzącego z Prus. Po śmierci męża, jego żona Dorota z Zenowiczów Szorcowa w 1617 r. ofiarowała dwór wraz z dobrami wileńskim franciszkanom. Oficjalnie klasztor w Narwiliszkach został erygowany w 1622 r. Zakonnicy, po przejęciu rezydencji, wznieśli przy niej drewniany kościół, a w 1698 r. przy klasztorze erygowano parafię. Po pożarze w 1745 r. kościół został odbudowany. W 1831 r. franciszkanie podjęli decyzję o budowie nowej, murowanej świątyni i zgromadzili odpowiedni materiał. Jednak w 1832 r., w ramach represji po powstaniu listopadowym, władze carskie zamknęły klasztor i kościół. Zakonników przeniesiono do Nowogródka, zaś w budynku klasztoru umieszczono sztab pułku artylerii. Stary drewniany kościół rozebrano i z uzyskanego materiału wzniesiono cerkiew w Holszanach, a materiał przygotowany do budowy nowego posłużył do wzniesienia koszar. W 1904 r. w budynku klasztoru otwarto szkołę rolniczą dla dziewcząt. W l. 1928-1929 zbudowano istniejący do dziś drewniany kościół w Narwiliszkach, zaś w dawnym klasztorze umieszczono wówczas plebanię. Po II wojnie światowej budynek klasztoru przez wiele lat stał nieużytkowany. W 2005 r. nowy prywatny właściciel rozpoczął zakończony w 2008 r. gruntowny remont obiektu z przeznaczeniem na cele turystyczno-rekreacyjne.

Budynek klasztoru jest budowlą stosunkowo niedużą, o ścianach grubości dochodzącej do 1 m i elewacjach pozbawionych dekoracji. Od strony dziedzińca budynek jest parterowy, z północno-wschodnim narożnikiem wspartym dwiema szkarpami, zaś od tyłu, ze względu na znaczny spadek terenu, ma dodatkową kondygnację w przyziemiu, gdzie znajdują się obszerne sklepione piwnice. Kondygnacja ta została odsłonięta podczas niedawnych prac remontowo-restauracyjnych. Od tej strony też w narożach budynku znajdują się dwie przysadziste sześcioboczne wieże, połączone dobudowanymi ostatnio trzema dużymi arkadami, nad którymi znajduje się taras. Arkadowe podcienia od frontu budynku dobudowano natomiast w 1 połowie XX w. Budynek jest nakryty wysokim czterospadowym dachem, oddzielne dachy namiotowe nakrywają obie wieże. Przy dziedzińcu, prostopadle do budynku klasztoru, stoi dwukondygnacyjna dzwonnica z 1 poł. XVII w. o grubych ścianach, wspartych od południa dwiema masywnymi szkarpami. Pierwsza kondygnacja ma plan prostokąta, druga – to masywna czworoboczna wieża, nakryta czterospadowym dachem. W oddaleniu od obu budynków wznosi się drewniany kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej. Jego bryła nawiązuje stylem do drewnianych kościołów barokowych. Jest to trójnawowa bazylika na planie prostokąta, z czworoboczną wieżą od frontu i pięciobocznym prezbiterium z dwiema zakrystiami po bokach. Obok kościoła, w otoczeniu starych sosen, znajduje się cmentarz, z licznymi interesującymi kamiennym i metalowymi nagrobkami.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski