Kościół w Stryju

Stryj (Стрий) to liczące ok. 65 tys. mieszkańców miasto, będące ośrodkiem przemysłowym i ważnym węzłem komunikacyjnym położonym nad rzeką o tej samej nazwie, o 70 km na południe od Lwowa.

Najcenniejszym zabytkiem miasta jest wznoszący się w jego centrum parafialny kościół p.w. Narodzenia NMP. Nieznana jest data budowy świątyni, ale z całą pewnością istniała już ona w 1427 r., kiedy uposażył ją król Władysław Jagiełło. W XVII w., w wyniku powtarzających się klęsk: pożarów i najazdów, świątynia ulegała zniszczeniom i była kilkakrotnie remontowana bądź odbudowywana. Największy pożar w dziejach Stryja, który wybuchł w 1886 r., spowodował ruinę kościoła i całkowicie zniszczył jego cenne wyposażenie. Odbudowa świątyni trwała przez pięć lat i została zakończona w 1891 r. Świątynia otrzymała wystrój eklektyczny, z przewagą elementów neogotyckich oraz zachowaniem nielicznych elementów renesansowych. Warto dodać, że kościół w Stryju nie został zamknięty po II wojnie światowej i jako jedna z bardzo nielicznych świątyń na ukraińskim Podkarpaciu był nieprzerwanie czynny, dzięki czemu uniknął zniszczeń i w całości zachował jednolite neogotyckie wyposażenie z przełomu XIX i XX w.

Kościół składa się z nawy na planie prostokąta, z parą krótkich, wąskich i niskich kaplic, spełniających rolę naw bocznych, oraz krótkiego pięciobocznego prezbiterium, do którego przylega złożona z dwóch pomieszczeń zamknięta trójbocznie zakrystia z niewielkim przedsionkiem. Po prawej stronie fasady, w narożniku pomiędzy nawą a boczną kaplicą, wznosi się wysoka, pięciokondygnacyjna wieża na planie kwadratu, nakryta spiczastym dachem. Naroża nawy, wieży i prezbiterium wspierają schodkowe szkarpy. Wystrój elewacji fasady i wieży bogaty, w pozostałych częściach świątyni – skromny. W elewacji południowej kaplicy zachował się cenny zespół bogato dekorowanych renesansowych detali architektonicznych z początku XVII w., będący pozostałością fasady dawnego mauzoleum rodzinnego zasłużonych dla stryja rodów Narajowskich i Kaszowskich. Tworzą go zamurowany arkadowy portal oraz dwa flankujące go okna w ozdobnych kamiennych obramieniach. Portal dekorują kapitele, rozety i główki aniołków. W zwieńczeniu znajduje się płycina z łacińską inskrypcją oraz trójkątnym przyczółkiem ozdobionym kartuszem i zakończonym krzyżem ujętym liściastymi ślimacznicami. Obramienia okien ukształtowane podobnie jak portal, w zwieńczeniach płyciny z inskrypcjami łacińskimi i kartuszami herbowymi otoczonymi dekoracją roślinną. Na elewacjach kościoła znajdują się tablice pamiątkowe poświęcone Janowi III Sobieskiemu – wmurowana w 1933 r., w 250 rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej i Tadeuszowi Kościuszce – wmurowana w 1917 r., w setną rocznicę śmierci Naczelnika. We wnętrzu kościoła znajduje się inna tablica (z 1883 r.) upamiętniającą Jana III Sobieskiego i 200-lecie zwycięstwa pod Wiedniem oraz współczesna tablica poświęcona urodzonemu w Stryju Kornelowi Makuszyńskiemu, ufundowana przez Towarzystwo Karpackie z Warszawy.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski