Dwór w Rajcy

Rajca (Райца) to niewielka wieś w rejonie korelickim na Białorusi, położona wśród malowniczych wzgórz Nowogródczyzny.

Zachował się tu jeden z nielicznych zachowanych drewnianych dworów w tych stronach. W XVIII w. miejscowe dobra należały do Rajeckich (Dunin-Rajeckich) herbu Łabędź. W 1794 r., podczas powstania kościuszkowskiego, pod Rajcą, niewielka grupa powstańczej partyzantki pod dowództwem właściciela miejscowego majątku – nieznanego z imienia Rajeckiego, zaatakowała oddział dragonów rosyjskich z korpusu gen. Wasilija Łanskoja. Po dłuższej wymianie ognia powstańcy wycofali się do lasu. W boju zginęło kilku Rosjan i kilku powstańców, w tym m.in. dowódca oddziału Rajecki. W początkach XIX w. Rajca stała się własnością Józefa Wereszczaki, brata Maryli – ukochanej Adama Mickiewicza. W 1897 r. Wereszczakowie sprzedali majątek Wawrzyńcowi Puttkamerowi (wnukowi Maryli), a w 1910 r. dostała go w posagu jego córka Janina, poślubiając prof. Adama Żółtowskiego. Przed II wojną światową Żółtowscy podarowali majątek i zabudowania siostrom pallotynkom, które przebywały tu do 1939 r.

Klasycystyczny dwór wybudowali prawdopodobnie jeszcze Rajeccy w końcu XVIII w., został on odnowiony przez Wereszczaków w 1 połowie XIX w. Jest to budynek parterowy, drewniany, otynkowany, wzniesiony na planie litery “T”. Część środkowa budynku wydzielona jest niedużym portykiem z dwiema parami kolumn. Wewnątrz zachowały się stare piece. Po II wojnie światowej w budynku mieścił się ośrodek zdrowia. Obecnie, po wybudowaniu nowego budynku ośrodka, od kilku lat dwór jest opuszczony, jednak znajduje się w niezłym stanie. Zabudowania dworskie uzupełniały niezachowane oficyna i oranżeria. Dwór otacza park z 2 połowy XIX w. o powierzchni ok. 4 ha. z pięknym i dobrze zachowanym starodrzewem, aleją starych lip oraz egzemplarzami egzotycznych drzew i krzewów. Na skraju parku, w pobliżu nowego budynku ośrodka zdrowia, znajduje się kamienny słup z herbem Rajeckich “Łabędź”.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski