Ignacy Brzostowski

Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 49.

Brzostowski Ignacy (1823—1875), wojewo­da mohylewski w powstaniu 1863 r., syn Jó­zefa, właściciela majątku Małe Lipowicze w po­wiecie sieńskim. Uczył się w Mińsku i w Moskwie, gdzie skończył wydział prawniczy, poczem obrał zawód w sądownictwie. Był nasamprzód aseso­rem mohyl. Izby Cywilnego sądu, następnie pre­zesem Izby Sądu karnego. Człowiek światły, towarzyski, gościnny, patriota i działacz społeczny, prowadził dom otwarty, skupiający ludzi, którzy w powstaniu na terenie Mohylewszczyzny za­szczytnie się upamiętnili, jak np. Czudowski, Gonieprowski, Mitkiewicz, marszałek Stachowski, dr Oskierka, sekretarz Izby Sąd. Galinowski i wielu innych. W maju 1862 B. uczestniczył w wileńskim zjeździe organizacji obywatelskiej, reprezentując ziemię mohylewską. Na początku r. 1863 rozpowszechniał wśród ludu białoruski elementarz drukowany polskimi czcionkami pt. »Elementarz dla dobrych dietok-katolików«, druk. w Warszawie w r. 1862, oraz »Kalendarz 10-groszowy na rok zwyczajny 1863«, zawierający artykuły z dziejów narodu polskiego. B. był człon­kiem cywilnej organizacji powstańczej w pow. sieńskim, a następnie wojewodą mohylewskim.

Aczkolwiek władze rosyjskie nie wiedziały przez czas dłuższy o jego roli, uważano go za podejrzanego i niebezpiecznego, przeto już na początku powstania wysłano go do gub. tambowskiej, a na majątek nałożono sekwestr, który jednak po kilku tygodniach zdjęto. Dopiero po zeznaniach ucze­stnika powstania w gub. mohyl. w oddziale por. Żebrowskiego, działającego w pow. sieńskim, por. Olędzkiego, poczynionych w mińskiej komisji śledczej 2 X 1863, a wskazujących na B-go jako na wybitnego członka cywilnej organizacji powst. w pow. sieńskim,- został stawiony przed komi­sjami śledczymi w Mohylewie j w Wilnie. B. był tak ostrożny, iż zniszczył wszelką korespondencję, a z zeznań jego urzędnicy komisji nic nie mogli wydobyć. Jak wielkie znaczenie przypisywały władze ros. osobie i zeznaniom B-go, świadczy fakt. że do badania go 28 III 1864 w Mohylewie wyznaczono urzędnika do specjalnych zleceń przy ministrze spraw wewnętrz., który przyszedł do wniosku, uzasadnionego w obszernym memoriale, złożonym gen.-gub. Murawjewowi, że B. »stał na czele ogólnego spisku i uczestniczył w istniejącej w gub. mohyl. rewolucyjnej organizacji. Zaszko­dziły mu zeznania jego lokaja i por. Olędzkiego, choć ten je cofnął. Roli i stanowiska B-go w po­wstaniu jednak nie zdołano wykryć. Dzięki temu audytoriat polowy skazał go tylko na sekwestr majątku i wysłanie pod surowy nadzór policji do gub. permskiej (Murawjew gub. permską zamie­nił na jenisiejską), dokąd wysłany został z Wilna w czerwcu 1864. Na wygnaniu przebywał prze­ważnie w samym Jenisiejsku, tymczasem mają­tek jego sprzedano za bezcen. W r. 1867 otrzy­mał prawo przyjazdu do Królestwa, ale jeszcze w r. 1870 był w Jenisiejsku, gdzie cierpiał nie­dostatek. Zmarł nagłe w r. 1875, do kraju nie powrócił.

Gieysztor J., Pamiętniki, Wil. 1913, I i II; Audytoriat pol. r. 1864, nr 516, k. 5—50; Akta kancelarii mohylewskiego gubernatora cywilnego, vol. 129, k. 2, 4, 10, 20, 24.

Ryszard Mienicki