Celestyn Ciechanowski

Polski Słownik Biograficzny, t. 4, Kraków 1938, s. 32.

Ciechanowski Celestyn(1835-1906), lekarz, uczestnik powstania styczniowego, syn ziemianina Michała i Tekli z Mackiewiczów, ur. w Horłowie w pow. czausowskim w Mohilewszczyźnie, ukoń­czył w r. 1852 gimnazjum w Mohilewie, medy­cynę w r. 1857 w Moskwie, po czym osiadł jako lekarz w Grodnie. W r. 1863 był naczelnikiem powstańczym miasta Grodna (“duszą organizacji, wielbiony, kochany przez młodzież, w samej rzeczy niepospolita osobistość” wedle Gieysztora) i lekarzem oddziałów powstańczych; uwięziony w czasie niesienia pomocy rannym powstańcom, osadzony w więzieniu w Grodnie, następnie w Wil­nie, skazany został na karę śmierci przez roz­strzelanie, zmienioną jednak na 20 lat katorgi. W katordze w fabrykach Aleksandrowskich pod Irkuckiem był jednak tylko 4 lata, po czym przeznaczono go tam na głównego lekarza. Po kilkunastu latach przeniósł się do Irkucka, gdzie “zdobył sławę wielkiego filantropa”, lecząc naj­częściej darmo i rozdając bezpłatnie lekarstwa. Zmarł w Irkucku 28 XII 1906. Matka jego była w r. 1863 więziona. Z braci jego Jan (1827- 1902), ukończywszy instytut rolniczy w Hory-Horkach, był urzędnikiem do szczególnych poruczeń przy gen. gub. Nazimowie w Wilnie, w r. 1863 również czynnym w organizacji powstań­czej, uniknął jednak uwięzienia. Trzeci brat Fortunat, ksiądz, ur. w Horłowie w r. 1832, licen­cjat teologii, był profesorem języków i pisma Św. w Seminarium duchownym w Wilnie. Po pow­staniu, oparłszy się stanowczo biskupowi-odstępcy Żylińskiemu, musiał wyemigrować, pracował zrazu w parafii Schaerbeek pod Brukselą, gdzie wydał w r. 1877 dziełko pobożne w dziewięciu ję­zykach, później wyjechał do Chile; po krótkim pobycie w Conception i Santiago przeniósł się na podplebana do Valparaiso, gdzie wedle Domejki “wiele dobrego robi, szanowany i kochany od wszystkich, cnotliwy i uczony”. Powróciwszy do Europy, zmarł w Krakowie 30 IX 1882.

Portrety (fotografie) Celestyna i Jana C. u Giey­sztora, Pamiętniki z 1. 1857-1865, Wil. 1913, I 249, 251.

Gieysztor 1. c. 252, 390, 398, II 329; Talko-Hryncewicz, Z przeżytych dni, Kr., 236 i opowiadanie ustne; Klukowski, Lekarze zesłańcy po po­wstaniu 1863 (“Lekarz Wojsk.” 1927, IX nr 3); Ar­chiwum Państwowe w Wilnie: Archiwum Murawjewskie, Specj. Komisja Śledcza dla Spraw Polit. 1864, nr 5; Officium SS. Hermagorae etc, Schaerbeek 1878; Domejko J., List do Odyńca (“Ktosy” 1880, nr 772, s. 245). Napis na nagrobku X. Fortunata C. na cmentarzu rakowickim w Krakowie. Listy tegoż do J. Domejki w Muzeum Mickiewicza w Paryżu.

Red.