Utworzenie Białoruskiej SRR

90 lat temu z 1 na 2 stycznia powstała Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, do której nawiązuje obecna Republika Białoruś, kierowana przez prezydenta Aleksandra Łukaszenkę.

Manifest o utworzeniu tego tworu ogłoszono w języku rosyjskim. Jako miejsce ogłoszenia podano Mińsk, chociaż tzw. Tymczasowy Rząd Robotniczo- Chłopski, który go przyjął rezydował w Smoleńsku i składał się z przysłanych z Moskwy bolszewików, choć ta formalnie uznała niepodległość nowego tworu dopiero po miesiącu. Lenin rozważał bowiem różne scenariusze. Chciał nawet połączyć Białoruś z Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką. W 1919 r. w Mińsku odbył się Wszechbiałoruski Zjazd Rad Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Czerwonoarmistów. Biorący w nim udział delegaci nie byli wybierani, ale wyznaczani przez odpowiednie instancje. Zjazd zakończył proces stworzenia BSRR, wprowadził związek federacyjny z Rosją Radziecką i przyjął konstytucję, będącą kopią rosyjskiej. We władzach nowego tworu znaleźli się wyłącznie przysłani z Moskwy bolszewicy. Nie było wśród nich żadnego białoruskiego komisarza ludowego, którym roiło się w głowach, że socjalistyczna Białoruś będzie niepodległa. A. Miasnikow, który stanął na czele prezydium Centralnego Komitetu Wykonawczego Białorusi, pełniącego rolę rządu posłał białoruskich komunistów do więzienia. Wszechbiałoruski Zjazd Rad uznał też Radę Białoruskiej Republiki Ludowej za nielegalną. Rząd Miasnikowa by typową marionetką, wykonującą dyrektywy Lenina. Swoją władzę sprawował bardzo krótko. 27 lutego 1919 r. nastąpiło bowiem zjednoczenie BSRR z Litewska SRR, w wyniku którego powstała Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka ze stolicą w Wilnie. Obejmowała ona gubernię wileńską, mińską i grodzieńską. Na czele jej rządu stanął V. Mickievicius-Kapsukas, litewski komunista. W jego ekipie nie było ani jednego Białorusina. W armii nowej republiki dominowali Rosjanie. Język białoruski i wszystko, co białoruskie zostało uznane za kontrrewolucyjne. Książki na terenie republiki mogły ukazywać się wyłącznie w językach: litewskim, polskim i rosyjskim. Przywódcy nowego państwa prowadzili konsekwentnie politykę antybiałoruską. Tępili też chłopstwo, które poza biedotą zostało pozbawione praw uczestniczenia w wyborach do rad. Mogli w nich uczestniczyć tylko robotnicy i rzemieślnicy.

Z chwilą odzyskania niepodległości przez Polskę, ta dążyła do likwidacji bolszewickiego tworu, słusznie widząc w nim zachodni korytarz dla eksportu rewolucji socjalistycznej do Europy. W marcu 1919 r. I Ustawodawczy Kongres Kominternu ogłosił program walki o światową dyktaturę proletariatu w świecie.

Do pierwszego starcia między armią polską a bolszewicką doszło 14 lutego 1919 r. Latem tego roku Wojsko Polskie stanęło na linii Lubań-Borysów-Połock-Dyneburg. Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka przestała istnieć. Nie ogłosiła ona jednak aktu samolikwidacji. Jej władze udały się do Smoleńska. Tu przez jakiś czas rezydowały przy sztabie Frontu Zachodniego razem z KC Partii Komunistycznej Litwy i Białorusi.

Podkreślić trzeba, że władza bolszewicka nie cieszyła się na Białorusi społecznym poparciem. Na wieść o wkraczaniu na nią armii polskiej, wybuchały lokalne chłopskie powstania. Miały one m.in. w Nieświeżu, Mirze, Brasławiu, Słucku, Połocku i Starobinie. Józef Piłsudski wkraczając na Białoruś ogłosił, że byłym mieszkańcom Wielkiego Księstwa Litewskiego polski miecz niesie wolność i dobrobyt. Ludność przyjmowała więc polskie oddziały z życzliwością.

Władza radziecka odrodziła się na Białorusi po raz drugi 31 lipca 1920r. Operację tą Moskwa przeprowadziła już w inny sposób. Tym razem miejscowi bolszewicy musieli się odziać w szaty narodowe i stać się Białorusinami. O odbudowie Litewsko-Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej nie mogło być mowy. Zmieniły się realia.

Marek A. Koprowski