„Szczęśliwie pomyślana synteza turystyki, gier ruchowych i ćwiczeń wojskowych”. 22 maja 1911 powstało polskie harcerstwo

22 maja 1911 Andrzej Małkowski, instruktor Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, wydał rozkaz powołujący cztery pierwsze drużyny skautowe we Lwowie.

Wśród nich znalazły się I Lwowska Drużyna Skautów im. Tadeusza Kościuszki, II – im. Jana Karola Chodkiewicza, III Lwowska Drużyna Skautek im. Emilii Plater oraz IV Drużyna Skautów. To wydarzenie zapoczątkowało zorganizowany skauting na ziemiach polskich i stało się kamieniem węgielnym polskiego harcerstwa.

Geneza ruchu sięga jednak roku 1909, gdy do Polski dotarły wieści o działalności Roberta Baden-Powella w Wielkiej Brytanii. Entuzjastyczny odbiór idei skautingu wśród młodzieży przyspieszył proces adaptacji tej formy wychowania. Szczególną rolę odegrały istniejące wcześniej organizacje młodzieżowe takie jak „Zarzewie”, „Sokół” i ruch etyczny „Eleusis”.

Początki opierały się na działaności kilku zapaleńców – ideę promowali Andrzej Małkowski, Olga Drahonowska-Małkowska, ks. Kazimierz Lutosławski, Eugeniusz Piasecki. Eugeniusz Piasecki już w 1910 roku wygłosił we Lwowie wykład o organizacji Boy Scouts w Anglii. To on określił skauting jako „niezwykle szczęśliwie pomyślaną syntezę turystyki, gier ruchowych i ćwiczeń wojskowych, owianą przy tym najczystszym duchem miłości bliźniego, poczucia obywatelskiego i patriotyzmu”.

26 lutego 1911 roku, podczas zebrania przedstawicieli największych organizacji młodzieżowych, zapadła decyzja o rozpoczęciu tworzenia skautingu w Polsce. Uzyskano również poparcie naczelnika „Sokoła”, co umożliwiło zorganizowanie pierwszego kursu instruktorskiego. Tam Małkowski przedstawił fragmenty przetłumaczonego przez siebie podręcznika „Scouting for Boys”, co miało kluczowe znaczenie dla przyszłego rozwoju ruchu.

Jeszcze w tym samym roku ks. Kazimierz Lutosławski zaprojektował krzyż harcerski, który nawiązywał do orderu Virtuti Militari i symbolizował połączenie idei służby, odwagi i patriotyzmu. W tym czasie powstawały także kolejne drużyny w Warszawie, Krakowie i innych miastach, często w warunkach konspiracyjnych.

Czytaj też: Harcerze w walkach o Małopolskę Wschodnią

W latach 1911–1912 polski ruch skautowy przyjął symbolikę i tradycje, które zachowały się do dziś: oprócz krzyża harcerskiego wprowadzono pozdrowienie „czuwaj!” oraz zaczęto stosować pieśni – m.in. „Rotę”. Ujednolicono umundurowanie, które miało być przystosowane był do działań w terenie. W jednej z kluczowych prac o harcerstwie, Harce młodzieży polskiej autorstwa Eugeniusza Piaseckiego i Mieczysława Schreibera, zaproponowano wprowadzenie polskiego nazewnictwa (takiego jak harcerz, zastęp, hufiec, chorągiew). Nowe określenia nawiązywały do polskiej tradycji rycerskiej i szybko weszły do użycia.

Władze szkolne w zaborze austriackim podporządkowały skauting szkołom, co przyspieszyło jego rozwój – do 1914 roku działało ponad 140 drużyn z 4–6 tys. skautów.

Skauting w Polsce od początku niósł wartości wychowawcze i patriotyczne. 22 maja 1911 to nie tylko data administracyjna – to dzień, w którym skauting w Polsce przestał być marzeniem, a stał się ruchem, który wychował pokolenia Polaków.

Kresy.pl

Opracowano na podstawie: W. Hausner, M. Wierzbicki, Sto lat harcerstwa. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2015.

Czyta też: Obchody dnia polskiej harcerki na Litwie