Michał Chalecki

Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 250.

Chalecki Michał, h. wł. (Abdank odm. v. Sy­rokomla odm.), poseł litewski do Złotej Ordy 1496—1501, był niezawodnie synem Eustachego, posła do Mołdawii 1460, może bratankiem Grzegorza, metropolity kijowskiego 1457—72, a na pewno wnukiem Pawła Miszkowicza, który nale­żał wraz z braćmi do gorliwych stronników Świdrygiełły i w r. 1437 w zamian za Snowsk otrzy­mał od niego Chalcz(e) w pow. homelskim, skąd potomstwo jego wzięto nazwisko Ch., rzadziej Haleckich. W i chał Ch., obdarowany w r. 1486 przez Kazimierza Jagiell., wybitną rolę odegrał w polityce tatarskiej Aleksandra, który 1496 wy­jął jego dobra spod władzy osadzonego w Czernihowie ks. Możajskiego i w tym samym roku po­stanowił, że dary, przeznaczone dla Mengli-Gireja, chana krymskiego, Ch. zawiezie Szych-Achmatowi, chanowi Złotej Ordy. Wyjechawszy do niego z pocz. roku następnego, porozumiał się z nim co do współdziałania jego Ordy z wyprawą czarnomorską Jagiellończyków, i aczkolwiek plan ten nie dał się zrealizować, cieszył się odtąd Ch. niezwykłym zaufaniem Tatarów zawołżańskich, którzy uważali go za najlepszego posła, jaki kiedy­kolwiek przybył do nich z Litwy. To też wysiany do nich ponownie w r. 1500, gdy Moskwa zagar­nęła ziemie czernihowsko-siewierskie, skłonił Ch. Szych-Achmata do sojuszu z Aleksandrem i Olbrachtem i towarzyszył chanowi w wyprawie 1501 r., która po odparciu Mengli-Gireja doprowadziła do chwilowego odzyskania Siewierszczyzny. Zdobyte grody, zwłaszcza Rylsk i Nowogród siew.. Tatarzy nienaruszone oddawali posłowi litewskiemu, starając się za jego pośrednictwem o nadesłanie przez Aleksandra obieca­nych posiłków. Gdy mimo nalegań Szych-Ach­mata i przedstawień Ch-go, na którego świadectwo chan się powoływał, pomoc z Litwy nie nadeszła, Złota Orda uległa w r. 1502 całkowitemu rozbi­ciu przez Tatarów krymskich, Moskwa zaś po­nownie zajęła i zatrzymała Siewierszczyznę a z nią też dobra rodowe Ch-go. Dalsze jego losy nie są dokładnie znane. Według tradycji, która mu przy­pisuje także osadzenie pod Rzeczycą wziętego do niewoli »carzyka« tatarskiego (może przodka ta­tarskiej rodziny Ch-ich), miał piastować różne sta­rostwa kresowe, a zdaje się, że był istotnie w r. 1511 namiestnikiem rzeczyckim. Trudno go jednak odróżnić od syna tegoż imienia, który od r. 1503 występuje na dworze Aleksandra, a za Zygmunta I był horodniczym kijowskim, starostą owruckim i posłem na Krym 1521.

Kuczyński S. Al., Rodowód Michała Ch., »Mies. Herald.« l934, nr 1, 2; tenże, Ziemie czernihowsko-siewierskie pod rządami Litwy, W. 1936. W obu pracach podano źródła i dawniejszą literaturę. — O rodzinie Ch. informują następujące herbarze: Okolski; Kojałowicz (wyd. »Herold Polski« 1897 i 1905); Niesiecki; Boniecki; Uruski a zwłasz­cza Wolff (rkp. B. Kras. nr 3653). Tablica geneal. przy I t. St. Kossakowskiego, Monogr. hist.-geneal., W. 1876, i szkic Rulikowskiego E., Opis pow. kijowskiego, Kijów-W. 1913, 132—7, zawierają sporo niedokładności. Dokumenty w Archiwum Ch. w Cerkliszkach (pow. święciański); odpisy, wzgl. regesty aktów z Metryki lit. w posiadaniu ks. prał. Lucjana Ch. w Wilnie. Wskazane tutaj materiały nie są cytowane osobno przy biografiach innych Ch-ch

Oskar Halecki