Maciej Józef Ancuta

Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 90-91.

Ancuta Maciej Józef(+ 1723), biskup wileń­ski, referendarz litewski. Był proboszczem w Szatach, Wiłkomierzu, Świrze, kanonikiem smo­leńskim, a 21 X 1695 został instalowany na kanonika przez biskupa Brzostowskiego w kapi­tule wileńskiej, gdzie posuwał się w godnościach. 4 XII 1705 został mianowany referendarzem W. Ks. L., tytułu jednak zaczął używać dopiero w rok później, do tego bowiem zobowiązał go kanclerz W. Ks. L. Karol Stanisław Radzi­wiłł. W pierwszej połowie listopada 1710 mia­nowany sufraganem wileńskim, dostał w tymże miesiącu tytuł biskupa misinopolitańskiego. Dnia 18 VI 1717 zostaje wybrany koadjutorem »cum futura successione« po biskupie Brzo­stowskim po którego śmierci (24 X 1722) w istocie objął rządy i udał się w listopadzie do Warszawy dla złożenia przysięgi senator­skiej. Powracając, podczas wizytacji pasterskiej parafji w Juchnowcu, zmarł nagle 18 I 1723. Pochowany został w katedrze wil., panegiryk w czasie pogrzebu wygłosił ks. Jerzy Barszcz T. J. (»Kazanie na pogrzebie«, Wilno 1735). Odznaczał się gorliwością o chwałę Bożą, energją, przedsiębiorczością i zapobiegliwością. Akta już w 1705 r. nazywają go: »Vir magnae authoritatis, activitatis et consilii«. W beneficjach swych wznosił kościoły lub odbudowywał 3 przyozdabiał zwłaszcza po najściu Szwedów. Wystawił więc kościoły w Wiłkomierzu, Sołoku, reparował w Wilnie kościoły Św. Trójcy i Marji Magdaleny wraz ze szpitalem, przyo­zdabiał je w Łabonarach, Malatach, Szatach, Trokach, Świrze. Rozpoczął też budowę ko­ścioła w Nowogródku.

Kurczewski 1. ks., Kościół Zamkowy, Wil. 1908; tenże, Biskupstwo Wileńskie, Wil. 1912; Podr. Encykl. Kość, 1,190; Przyałgowski W. ks., Żywoty bisk. wil., Petersburg 1860, III; Bartoszewicz J. w Encykl. Org.. 1S59; Acta Capituli Vilnensis, XIX—XXII; Herburt Mamert ks.. Materjału historycznego do dziejów rocznych, czyli Kro­niki Litewsko-Katolickiego Kościoła tom IV, od 1651 do 1700, Rkp. w Bibl. Sem. Duch. w Wilnie; tegoż Akta i wypisy, rkp. w Bibl. Wróblewskich w Wilnie, sygn. 165—166/IV; Listy Macieja Ancuty do kanclerza Radziwiłła (1701—22), w Arch. ord. nieświeskiej w Warszawie.

Ks. Czesław Falkowski