Piłsudski wyprze czerwonoarmistów?

Miejsce nowosądeckiego posowieckiego pomnika powinien zająć Marszałek Józef Piłsudski, honorowy obywatel tego miasta

Pomysł podnoszony przez Społeczny Komitet Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Nowym Sączu nie jest nowy. Jednak rozpoczęty już proces sprzątania po sowieckiej władzy, jaki zainicjowało zdjęcie z pomnika ku czci Armii Czerwonej symboli komunizmu, budzi nadzieje na rychłe zakończenie ponaddwudziestoletniej walki z niechcianym reliktem przeszłości.

Jeśli spełnione zostałyby obietnice wojewody małopolskiego i wiosną odbyłyby się ekshumacje szczątków sowieckich żołnierzy pochowanych w sąsiedztwie monumentu, projekt postawienia Piłsudskiemu pomnika na stulecie nadania mu honorowego obywatelstwa przez Nowy Sącz nabrałby realnych kształtów.

– Jeśliby trzymać się planu, jaki w końcu także i władze Nowego Sącza wyartykułowały, że wiosną szczątki żołnierzy Armii Czerwonej zostaną przeniesione na cmentarz komunalny, to będzie oznaczało, że mamy wolną drogę – mówi „Naszemu Dziennikowi” Leszek Zakrzewski, prezes nowosądeckiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Po przeniesieniu szczątków, zamiast niszczyć pomnik, będzie można dokonać jego renowacji i przeróbki, tak by odtąd promował odmienne niż w ostatnich dziesięcioleciach wartości.

– Pomnik w obecnym kształcie nie musiałby być rozbierany. Wystarczyłby jego remont, uzupełnienie miejsca po posowieckich tablicach i uporządkowanie otoczenia. Projekt mógłby być realizowany np. z myślą o listopadzie 2016 roku, kiedy obchodzić będziemy setną rocznicą nadania honorowego obywatelstwa Marszałkowi – dodaje Zakrzewski.

Ocenia, że inicjatywa dopiero jest szerzej propagowana wśród lokalnej społeczności, ale pomysł na uhonorowanie Marszałka Piłsudskiego w Nowym Sączu nie wzbudzi kontrowersji. Choć trzeba zaznaczyć, że są pomysły na inne zagospodarowanie miejsca po pomniku czerwonoarmistów.

– Jest kilka konkurencyjnych projektów. Wśród nich jest mowa np. o pomniku Żołnierzy Wyklętych. To też są dobre inicjatywy, ale wydaje się, że trudno będzie przygotować taki – powiedziałbym – ogólny pomnik poświęcony Żołnierzom Niezłomnym. W przypadku Marszałka Piłsudskiego mamy konkret związany z historią miasta, obchodzimy stulecie czynu legionowego, więc czas na uhonorowanie tej postaci wydaje się bardzo dobry – dodaje Zakrzewski. Według założeń przebudowy pomnika, na czterech niewielkich kolumnach otaczających główny monument, na których do niedawna widniały sowieckie napisy, zostałyby umieszczone tablice granitowe z wymienionymi miejscami bitew legionowych, na wzór tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. W centrum pomnika stanąłby Marszałek Józef Piłsudski, a ponad jego głową, na szczycie monumentu umieszczony zostałby orzeł z rozpostartymi skrzydłami. Zmieniłoby się też otoczenie pomnika. Jak wskazuje nasz rozmówca, w miejscu, w którym obecnie znajdują się jeszcze sowieckie mogiły, wykonany zostałby podjazd wyłożony drobną granitową kostką, z centralnie ułożoną mozaiką z wizerunkiem odznaki I Brygady Legionów Polskich. Znak ten nie jest przypadkowy, bo właśnie podczas pobytu legionistów w Nowym Sączu nadszedł rozkaz o przekształceniu 1. Pułku Legionów w I Brygadę Legionów i właśnie z tego miasta 20 grudnia 1914 r. Legioniści, już jako I Brygada, wyruszyli na bitwę pod Łowczówkiem.

Bój o usunięcie niechlubnego pomnika chwały z centrum Nowego Sącza ciągnie się od 22 lat. Jednak dopiero groźba społecznej rozbiórki monumentu, jaka miała zostać przeprowadzona tydzień przed wyborami, skłoniła władze miasta do usunięcia z pomnika sowieckich tablic. W sąsiedztwie znajdują się jednak jeszcze mogiły żołnierzy Armii Czerwonej. Miały być one przeniesione już wiosną tego roku, ale inicjatywę oprotestowała strona rosyjska, sugerując, że przedstawi własne, szersze rozwiązanie sprawy mogił sowieckich żołnierzy rozmieszczonych na terenie Polski. Sprawa jednak ucichła, a brak dalszych kroków sprowokował stronę polską do poinformowania, że ekshumacje będą przeprowadzone wiosną 2015 roku. Szczątki czerwonoarmistów trafią na nowosądecki cmentarz komunalny, gdzie znajduje się stosowna kwatera wojskowa.

Marcin Austyn

“Nasz Dziennik“