Wojny polsko-krzyżackie

Książka Witolda Mikołajczaka zatytułowana “Wojny polsko- krzyżackie” wydana przez “Replikę” jest z pewnością warta polecenia, zwłaszcza młodzieży. Powinna ona zainteresować szczególnie tych młodych ludzi, których interesują zmagania polsko-krzyżackie i którzy chcieliby mieć ich cały ogląd, a nie tylko posiadać wiedzę o bitwie pod Grunwaldem. Witold Mikołajczak omawia je bardzo szczegółowo od ich początku aż do ostatecznego złamania potęgi zakonu.

Autor zaczyna omawianie problemu od powstania państwa krzyżackiego w XIII w. uwypuklając rolę odegraną w tym przedsięwzięciu m.in. przez Konrada Mazowieckiego, który odegrał w nim rolę ojca założyciela. Nie był jednak jedynym. Oprócz niego dużą rolę odegrał wielki mistrz krzyżacki Herman von Salza. Wspomagał go również Chrystian – cysters z klasztoru w Łęknie koło Wągrowca, którego papież mianował biskupem misyjnym dla Prusów. Sporo uwagi autor poświęca też Zaborowi Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w latach 1308-1309. Następnie przechodzi do wojny polsko-krzyżackiej o Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską 1327-1332. Szczegółowo omawia między innymi bitwę pod Płowcami, stanowiącą pierwszy sukces wojsk polskich w walkach z Krzyżakami.

W następnych rozdziałach autor omawia kształtowanie się potęgi państwa krzyżackiego. Pisze o budowie zaplecza społeczno- gospodarczego Krzyżaków. Przybliża czytelnikowi politykę Krzyżaków wobec rdzennej ludności pruskiej, zakładanie przez nich pierwszych miast m.in. Tomania i Chełma ściąganie osadników z Niemiec, wznoszenie zamków itp.

Mikołajczak obszernie omawia wielką wojnę z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411. Kreśli obraz działań politycznych wielkiego mistrza przed bitwą grunwaldzką i mobilizację armii zakonu w 1410 r. Dużo pisze też rzecz jasna o samej bitwie grunwaldzkiej. Odsłania również przed czytelnikiem mało znane błędy, które w toku całej kampanii popełnił Jagiełło. Później przechodzi do wojny golubskiej trwającej od 1414 do 1422 r. i zakończonej pokojem nad jeziorem Melno w 1422 r.

Książka Mikołajczaka obfituje w liczne ciekawostki i mało znane fakty historyczne. Jej dodatkowym atutem są ilustracje, mapy oraz plany bitew. Autor pisząc ją opierał się na pracach wybitnych polskich historyków, takich jak Henryk Łowmiański, Gerard Labuda, Tadeusz Nowak, Marian Biskup, Jerzy Wyrozumski czy Tomasz Jurek. Nie znaczy to oczywiście, że powtarza wyłącznie ich oceny i tezy. Szereg wniosków tych historyków odrzuca i z nimi polemizuje. Krytycznie odnosi się też do tekstów historycznych, zwłaszcza zaś enuncjacji Jana Długosza. Zarzuca mu konfabulację i przypomina, że już za życia zarzucono mu tendencyjność. Jego „Uwagi polemiczne” dla młodego czytelnika mogą być bardzo cenne. Uczą one sztuki krytycznego myślenia.

Marek A Koprowski

Witold Mikołajczak, Wojny polsko-krzyżackie, wydawnictwo „Replika” Zakrzewo 2009 s. 198 c. 29 zł 90 gr.