Wolna

Wolna (Вольна) to duża wieś, dawniej również majątek ziemski, położona nad rzeką Dźwiejką na północny wschód od Baranowicz. W XVI w. miejscowe dobra należały do Chodkiewiczów, a w XVII w. były własnością Kamieńskich. W 1632 r. podstoli nowogródzki Krzysztof Kamieński fundował tu cerkiew unicką i klasztor bazylianów.

W 1768 r. bazylianie, na miejscu dawnej drewnianej, wznieśli nową wspaniałą murowaną świątynię. W 2 poł. XVIII w. Wolna należała do Czetwertyńskich, od których kupił ją w 1 poł. XIX w. Jan Ślizień, ojciec filarety Ottona – przyjaciela Adama Mickiewicza. Następnym dziedzicem Wolnej był syn Jana i brat Ottona – Rafał Ślizień, rzeźbiarz, rysownik i architekt, który uczęszczał do miejscowej szkoły prowadzonej przez bazylianów. Był on żonaty z Kamilą z Tyszkiewiczów. Na cześć obojga małżonków założono wówczas na dwu przeciwnych krańcach wsi folwarki Rafalin i Kamilin, istniejące jeszcze w okresie międzywojennym. W 1839 r. klasztor bazylianów został skasowany, a jego miejsce zajął żeński monaster prawosławny przeniesiony z Nowogródka, który istniał tu do 1873 r. Jednocześnie z kasatą bazylianów cerkiew unicka została zamieniona w prawosławną. W latach 1846-1847, po rezygnacji z funkcji bibliotekarza w Szczorsach, we dworze Śliźniów przebywał czasowo Jan Czeczot. W ręku Śliźniów majątek pozostał do 1939 r.

Po dawnych zabudowaniach dworskich nie pozostał dziś żaden ślad, zachowała się natomiast pobazyliańska cerkiew p.w. Św. Trójcy, rokokowa, zbudowana w 1768 r. na terenie parku dworskiego jako świątynia unicka, w 1839 r. zamieniona w prawosławną. Architektura cerkwi jest jednym z najpiękniejszych na Białorusi przykładów baroku wileńskiego. Jest to trójnawowa bazylika na planie prostokąta, z transeptem, półkoliście zamkniętym prezbiterium i dwiema zakrystiami. Ozdobą świątyni jest szeroka fasada o plastycznej falistej linii, rozczłonkowana schodkowymi szkarpami, pilastrami, niszami i profilowanymi gzymsami. Nad oknem w centralnej części fasady znajduje się bogato zdobiony kartusz herbowy. Fasadę wieńczy wypukły rokokowy szczyt flankowany dwiema ośmiobocznymi wieżami nakrytymi rozbudowanymi hełmami. Ozdobne szczyty wieńczą też skrzydła transeptu. Nad dachem prezbiterium wznosi się mała czworoboczna wieżyczka. Wnętrze, podzielone na trzy nawy za pomocą czterech słupów, jest nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wystrój wnętrza rokokowy. Na ściance oddzielającej nawę od prezbiterium znajdują się płaskorzeźby przedstawiające anioły. Ołtarz główny w formie niszy jest flankowany podwójnymi kolumnami i pilastrami. Przed ołtarzem ikonostas wykonany po 1895 r. W transepcie znajduje się rokokowa ambona z baldachimem zwieńczonym rzeźbą Mojżesza. Jednym z najcenniejszych z obrazów zdobiących wnętrze jest “Św. Mikołaj” z XVIII w. Pod podłogą świątyni znajduje się krypta.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski