Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1889, s. 478-479.
Sicz(od zasieka), stolica i główne siedlisko „sławnego zaporoskiego niżowego wojska” (jak głosi napis na pieczęci wojskowej), miasteczko ufortyfikowane, otoczone okopami i palisadami, w rozmaitych fazach rozwoju Kozaczyzny, w rozmaitych zbudowane było miejscach. Niewiadomo na pewno gdzie mieściła się S. w początkowym okresie (do 1576 r.), t. j. w czasie przed Eustachym Daszkiewiczem i Przecławem Lanckorońskim. Być może, że istniała ona w tern samem miejscu co i w okresie następnym (do 1654 r.), t. j. na wysepce rzeki Czartomełyku, łączącej się z Dnieprem odnogą jego a raczej rzką Pawluk. Dotąd wysepkę tę nazywają Starą Siczą. Sicz ta zdobytą została i do szczętu zniszczoną z rozkazu Piotra W. przez Jakow-lewa dnia 14 maja 1707 r. Stronnicy Karola XII zamierzyli wówczas (w 1710 r.) założyć nową Sicz na rz. Kamionce przy Dnieprze, ale takową również z rozkazu Piotra W. zburzył hetman Skoropadzki (następca Mazepy) i gen. Buturlin. Wówczas ocaleli z rozgromu Kozacy poddali się hanowi krymskiemu i założyli sobie inną Sicz na Aleszkach, na lewym brzegu Dniepru, niedaleko od jego ujścia. Sicz ta przetrwała do 1733 r., w którym Zaporożcy otrzymali pozwolenie (po śmierci koszowego Hordijeńki) powrotu, oraz zapomogę na wybudowanie nowej Siczy. Ta Nowa Sicz mieściła się przy ujściu rzki Podpolnej i Bazawłuku do Dniepru, niedaleko od Starej Siczy. Składała się ona z przedmieścia, tak zwanego kramnego bazaru, gdzie znajdowały się kramy i szynki, i z którego wchodziło się do właściwego miasta przez bramę, bronioną działami i basztą. W mieście stało 38 drewnianych budowli w kształcie koszar al. magazynów, zwanych kureniami, wzniesionych w okrąg około wału. Pomiędzy wałem a rzką Podpolną znajdowała się t. zw. Pałanka (mieszkanie koszowego i starszyzny), kancelarya wojskowa, kasa, cerkiew Pokrowska, szkoła, mieszkanie duchowieństwa. Od 1735 r. znajdowała się nadto w S. fortyfikacya, rodzaj cytadeli, z garnizonem russkim (Nowosieczeński retranszement). W Nowej tej Siczy przetrwali Kozacy 42 lata, aż wreszcie,
[s. 479]
w skutek rozmaitych nadużyć, cesarzowa Katarzyna poleciła w 1775 r. ks. Potemkinowi zająć Sicz. Dnia 5 sierpnia 1775 r. ogłoszono manifest, wyłuszczający powody zniesienia Siczy, które zarazem położyło kres istnieniu wojska zaporoskiego. Wszelkie następnie zamiary wskrzeszenia Siczy nad Dunajem, w Dobrudży i in. nie miały trwałego znaczenia.
J. Krz.
Zostaw odpowiedź
Chcesz przyłączyć się do dyskusji?Nie krępuj się!