Sicz

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1889, s. 478-479.

Sicz(od zasieka), stolica i główne siedli­sko „sławnego zaporoskiego niżowego woj­ska” (jak głosi napis na pieczęci wojskowej), miasteczko ufortyfikowane, otoczone okopami i palisadami, w rozmaitych fazach rozwoju Kozaczyzny, w rozmaitych zbudowane było miejscach. Niewiadomo na pewno gdzie mie­ściła się S. w początkowym okresie (do 1576 r.), t. j. w czasie przed Eustachym Daszkiewiczem i Przecławem Lanckorońskim. Być może, że istniała ona w tern samem miej­scu co i w okresie następnym (do 1654 r.), t. j. na wysepce rzeki Czartomełyku, łączą­cej się z Dnieprem odnogą jego a raczej rzką Pawluk. Dotąd wysepkę tę nazywają Starą Siczą. Sicz ta zdobytą została i do szczętu zniszczoną z rozkazu Piotra W. przez Jakow-lewa dnia 14 maja 1707 r. Stronnicy Karola XII zamierzyli wówczas (w 1710 r.) założyć nową Sicz na rz. Kamionce przy Dnieprze, ale takową również z rozkazu Piotra W. zbu­rzył hetman Skoropadzki (następca Mazepy) i gen. Buturlin. Wówczas ocaleli z rozgromu Kozacy poddali się hanowi krymskiemu i założyli sobie inną Sicz na Aleszkach, na le­wym brzegu Dniepru, niedaleko od jego uj­ścia. Sicz ta przetrwała do 1733 r., w któ­rym Zaporożcy otrzymali pozwolenie (po śmierci koszowego Hordijeńki) powrotu, oraz zapomogę na wybudowanie nowej Siczy. Ta Nowa Sicz mieściła się przy ujściu rzki Podpolnej i Bazawłuku do Dniepru, niedaleko od Starej Siczy. Składała się ona z przedmieścia, tak zwanego kramnego bazaru, gdzie znajdo­wały się kramy i szynki, i z którego wcho­dziło się do właściwego miasta przez bramę, bronioną działami i basztą. W mieście stało 38 drewnianych budowli w kształcie koszar al. magazynów, zwanych kureniami, wznie­sionych w okrąg około wału. Pomiędzy wa­łem a rzką Podpolną znajdowała się t. zw. Pałanka (mieszkanie koszowego i starszyzny), kancelarya wojskowa, kasa, cerkiew Pokrowska, szkoła, mieszkanie duchowieństwa. Od 1735 r. znajdowała się nadto w S. fortyfikacya, rodzaj cytadeli, z garnizonem russkim (Nowosieczeński retranszement). W Nowej tej Siczy przetrwali Kozacy 42 lata, aż wreszcie,

[s. 479]

w skutek rozmaitych nadużyć, cesarzowa Katarzyna poleciła w 1775 r. ks. Potemkinowi zająć Sicz. Dnia 5 sierpnia 1775 r. ogłoszono manifest, wyłuszczający powody zniesienia Siczy, które zarazem położyło kres istnieniu wojska zaporoskiego. Wszelkie następnie zamiary wskrzeszenia Siczy nad Dunajem, w Dobrudży i in. nie miały trwałego znaczenia.

J. Krz.

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply