Bractwo Cyryla i Metodego

Bractwo Cyryla i Metodego zostało założone na przełomie 1845 i 1846 r. Skupiało ono głównie studentów i kilku pracowników naukowych Uniwersytetu Kijowskiego i Uniwersytetu Charkowskiego. W sumie około stu osób, bractwo nie stanowiło organizacji rewolucyjnej, a jego członkowie nie byli również monolitem ideowym.

Jego liderami byli Mikołaj Kostomarow i Pantelejmon Kulisz. Zakładali oni, że Rosję da się przekształcić na drodze ewolucyjnej, czyli stopniowych ustępstw caratu. Założenia ideowe Bractwa zostały sformułowane w “Księgach bytu narodu ukraińskiego”, wzorowanych od strony literackiej na “Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego” Adama Mickiewicza. Dokument ten składał się z 109 paragrafów, traktujących o różnych dziedzinach życia na Ukrainie. Głównymi jego autorami byli Mikołaj Kostomarow i Mikołaj Hułak. Wśród celów przez nich w nim sformułowanych, głównymi było utworzenie federacji narodów słowiańskich: Rosjan, Polaków, Czechów, Słowaków, Chorwatów, Serbów i Bułgarów. Każdy z tych narodów tworzyłby osobną republikę, a wszystkie razem- wspólny Związek Słowiański. Przewidywali, że w skład Sejmu lub Rady Ogólnosłowiańskiej będą wchodzili delegaci reprezentujący poszczególne republiki. Faktycznie więc opowiadali się za utworzeniem Federacji Słowiańskiej, w ramach której rozwiązywano by wszystkie społeczne problemy. Zakładali oni, że w Federacji zostaną zlikwidowane: pańszczyzna i przywileje stanowe.

Członkowie Bractwa zwrócili się tez z “Odezwą do Rosjan i Polaków”, w której czytamy m.in. :

“Bracia Rosjanie i Polacy!

Oto mówi do was Ukraina, biedna siostra wasza, którą wyście rozdzielili i zgubili i która nie pamięta zła, współczuje waszej niedoli oraz gotowa przelać krew dzieci swoich za waszą wolność. Przeczytajcie to braterskie posłanie, przemyślcie sprawę waszego wybawienia, zbudźcie się ze snu, wypleńcie z serc waszych bezsensowna nienawiść jeden do drugiego, wzniecana przez carów i panów ku ogólnemu upadkowi waszej wolności(…) przyobleczcie się w charakterystyczną dla Słowian miłość do człowieczeństwa, wspomnijcie także o waszych braciach poniewierających się w jedwabnych niemieckich kajdanach oraz w pazurach tureckich i niechaj wreszcie celem życia i działalności każdego z was będzie federacja słowiańska, wszechogarniająca równość, braterstwo, pokój i miłość Pana naszego Jezusa Chrystusa. Amen!”

Z odezwy tej wynika, ze jej autorzy jądro słowiańskiej federacji widzieli w Rosji, Polsce i Ukrainie.

Bractwo istniało tylko 14 miesięcy. Jego członkowie zostali zadenuncjowani przez prowokatora i aresztowani. Większość z nich otrzymało surowe wyroki.

Marek A. Koprowski