Ukraina: rocznica referendum w sprawie niepodległości

Prezydent Wiktor Juszczenko wydał specjalną odezwę z okazji 17 rocznicy ogólnoukraińskiego referendum dotyczącego niepodległości Ukrainy. W opublikowanym tekście prezydent nawołuje Ukraińców do jedności wobec wyzwań, które stawia światowy kryzys ekonomiczny.

“Wierzę w nasze siły i nasz sukces. Jedność, okazana podczas historycznego referendum 1991 roku, ma zjednoczyć nas i dzisiaj” – napisano w odezwie.

Prezydent podkreślił, że pierwszoplanowym zadaniem stojącym przed państwem jest “szybka i odczuwalna dla każdej ukraińskiej rodziny odpowiedź na wyzwania kryzysu ekonomicznego”.

Wiktor Juszczenko zwrócił jednocześnie uwagę na potrzebę udoskonalenia systemu władzy państwowej, wykorzenienia korupcji i stworzenia sprawiedliwego systemu sądownictwa, przeprowadzenia reformy służb porządkowych oraz stworzenia profesjonalnej armii.

Prezydent odnosząc się do historycznego wydarzenia z 1 grudnia 1991 roku, nazwał rezultaty referendum ” historycznym krokiem dla ogólnonarodowego utworzenia współczesnego państwa ukraińskiego”.

“Ponad 90% obywateli raz i na zawsze zagłosowało za niezależnością. Byliśmy jak nigdy silni, bo byliśmy zjednoczeni. I teraz nikt nie śmie wskazywać nam, jak żyć, w jakim kierunku zmierzać, do jakiej cerkwi chodzić i w jakim języku rozmawiać” – zaznaczył Juszczenko.

“Świat usłyszał wolę narodu ukraińskiego, uznał i przyjął młodą Ukrainę. Od tego czasu przeszliśmy drogę, dla której inne państwa potrzebowały dziesiątków a nawet setek lat. Przeprowadziliśmy kardynalne społeczne i rynkowe reformy, utwierdziliśmy się, jako europejska demokracja, zdobyliśmy autorytet na arenie międzynarodowej” – dodał prezydent Ukrainy.

Podczas referendum, które odbyło się 1 grudnia 1991 roku 90,3% mieszkańców byłej Ukrainy Radzieckiej zagłosowało za niepodległością Ukrainy. W referendum wzięło udział 84% obywateli uprawnionych do głosowania.

Przeprowadzone 1 grudnia 1991 roku referendum było potwierdzeniem Aktu Niepodległości uchwalonego 24 sierpnia 1991 roku przez Radę Najwyższą Ukrainy. Decyzja parlamentu była bezpośrednim następstwem nieudanego sierpniowego puczu w Moskwie.

Referendum z 1 grudnia było ewenementem na postsowieckim obszarze. W zamyśle organizatorów, miało pozwolić uniknąć w przyszłości wszelkich opinii podważających ogłoszenie niepodległości przez Ukrainę. Faktycznie referendum legitymizowało wcześniejsze ogłoszenie niepodległości przez Radę Najwyższą. Było także ostatnim krokiem, którą przebyła Ukraina na swej drodze do niepodległości. Wcześniej, 16 lipca 1991 roku Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka przyjęła Deklarację o Państwowej Suwerenności Ukraińskiej SRR, która zwiększyła jej autonomię względem Centrum.

Co ciekawe, 17 marca 1991 roku, z inicjatywy Michaiła Gorbaczowa odbyło się Ogólnozwiązkowe referendum dotyczące zachowania odnowionego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Na pytanie dotyczące zachowania Związku Radzieckiego, jako federacji równoprawnych suwerennych republik, w których zagwarantowane byłyby prawa i wolności obywateli, 70,2% Ukraińców odpowiedziało “tak”. Jednocześnie 80,2% tych, którzy wzięli udział w referendum opowiedziało się, by Ukraina do nowego Związku wchodziła na podstawie ogłoszonej w lipcu 1990 roku Deklaracji Suwerenności. W trzech obwodach zachodniej Ukrainy dodano jeszcze jedno pytanie: czy popierają oni pełną niezależność Ukrainy, która zagwarantuje równe prawa wszystkim obywatelom, niezależnie od ich narodowości i wyznania? W tych obwodach przeważająca większość powiedziała “nie” dla nowego Związku (76 – 80%) i “tak” dla niepodległości (85 – 90 %). Referendum z marca 1991 roku pokazało, że w tamtym czasie nie było jeszcze zgody dla drogi, jaka ma podążyć Ukraina. “Przyspieszenie” zmiany nastawienia mieszkańców Ukrainy nastąpiło w wyniku sierpniowego puczu w Moskwie, i coraz silniejszych procesów dezintegracyjnych w całym ZSRR.

Po ogłoszeniu niepodległości, 24 sierpnia 1991 roku, zdelegalizowano Komunistyczną Partię Ukrainy, KGB zastąpiono Służbą Bezpieczeństwa Ukrainy, wojska pograniczne i wewnętrzne podporządkowano władzom w Kijowie. Co ważne, przyjęto ustawę o nadaniu ukraińskiego obywatelstwa wszystkim osobom zamieszkującym terytorium Ukrainy. Tym samym stworzono dogodne warunki dla referendum 1 grudnia.

Wraz z referendum, 1 grudnia 1991 roku odbyły się pierwsze wybory prezydenckie na Ukrainie, które wygrał Leonid Krawczuk – przedstawiciel nomenklatury, były przewodniczący Rady Najwyższej USRR, który pod koniec istnienia ZSRR przeszedł na stronę obozu głoszącego potrzebę niezależności Ukrainy. Otrzymał on ponad 61% głosów. W wyborach pokonał przedstawicieli opozycji. Główny przeciwnik Krawczuka, lider “Ruchu” – Wiaczysław Czornowił otrzymał ponad 23% głosów.

mol. / Kresy