Cmentarz w Samborze

Sambor to jedno z większych miast na ukraińskim Podkarpaciu, liczące ponad 40 tys. mieszkańców.

Zachowało się tu wiele cennych i interesujących zabytków oraz stara zabudowa z przełomu XIX i XX w. Na północny zachód od starego centrum, za torem kolejowym, przy wylotowej szosie w kierunku Mościsk, znajduje się duży cmentarz katolicki, założony ok. połowy XIX w., należący do najlepiej zachowanych w całej Galicji Wschodniej.

W jego starej części zachowały się liczne polskie nagrobki oraz pierwotny układ przestrzenny, którego ośrodkiem jest okazała kaplica o oryginalnej bryle, zbudowana w 1910 r. Obecnie jest ona użytkowana przez prawosławnych jako świątynia p.w. Zaśnięcia Bogarodzicy. Jest to budowla na planie kwadratu, zwieńczona kopułą na wysokim cylindrycznym bębnie, nakrytą łamanym stożkowatym dachem. Naroża kaplicy wzmacniają pary szkarp. Wejście zdobi oryginalny portal, z rozbudowanym nadwieszonym szczytem. Ciekawym elementem zdobiącym elewacje jest obiegający świątynię pas łączących się ze sobą trójkątnych naczółków zwieńczonych krzyżami. Elewacje boczne przeprute są dużymi trójdzielnymi oknami. Pas połączonych w pary mniejszych okien, zwieńczonych nadwieszonymi trójkątnymi nadokiennikami ciągnie się wokół bębna kopuły.

Na cmentarzu zachowało się ponad 1000 nagrobków z polskimi inskrypcjami. Liczne z nich to okazałe grobowce rodzinne, mające najczęściej formę sarkofagów. Inne groby są zwieńczone kamiennymi, rzadziej żeliwnymi krzyżami, obeliskami, kolumnami i rzeźbami figuralnymi. Najokazalsze i najbogaciej dekorowane są grobowce i nagrobki przedstawicieli samborskich elit: urzędników, kupców, inteligencji, duchownych i okolicznych ziemian. Najwięcej jest ich przy głównej alei cmentarza i w niewielkiej odległości od niej, a także w najbliższym sąsiedztwie kaplicy. Najładniejsze pomniki pochodzą z końca XIX i początku XX w. Niektóre mają znaczną wartość artystyczną. Twórcą kilku z nich był samborski rzeźbiarz Franciszek Langer.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski