Radruż

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, t. 9, Warszawa 1888, s. 447-449.

Radruż al. Radroż, wś, pow rawski, odl. 19 klm. na płd.-zach. Od Rawy Ruskiej, 9 klm. od sądu pow. w Niemirowie, 5 klm. od urz. poczt, i st. kol. jarosławsko-sokalskiej w Ho­ryńcu. Na płn.-wschód leży Dziewięcierz, na wschód Wójtowszczyzna, na połud. Smolin, na połud.zach. Huta Kryształowa, na za­chód Sieniawka, na płn.-zach. Wólka Horyniecka i Horyniec (4 ostatnie w pow. cie­szanowskim). Wieś leży w dorzeczu Wisły za pośrednictwem Basenki (dopływu Lubaczówki) i Gliniańca, prawobocznego dopływu Basenki. Do Gliniańca podąża z obszaru kil­ka małych dopływów, wpadających poza obrę­bem wsi. Wieś składa się z części: Gaje Lasowe (rus. Haji Lisowi, al. Na Lesie), Goły, Hałanie, Hrynie, Kohuty, Kozaki al. Kużyki, Kupibida, Kurji, Kuciery al. Kuczyry, Nako­neczny, Petryczyny, Prusie al. Prusy, Sopot Mały i Wielki. We wschód, wyższej części obszaru wznoszą się: Dąbrowniczy do 355 mt.

[s.448]

(znak triang.) i Załuczka do 851 mt.; w stro­nie zachodniej Smorodniki do 280 mt. Na płd.-wschód leży las „Sucha Lipa.“ Własn. więk. (Kazimierza Andruszowskiego) ma roli or. 378, łąk i ogr. 97, past. 37, lasu 931; własn. mn. roli or. 3694, łąk i ogr. 338, past. 788, lasu 25 mr. W r. 1880 było 299 dm., 1564 mk. wgm., 10 dm., 70 mk. na obsz. dw.; 43 rzym.-kat., 1554 gr.-kat., 32 izrael., 5 in­nych wyznań; 58 Polaków, 1563 Rusinów, 11 Niemców. Par. rzym.-kat. w Horyńcu, gr.- kat. w miejscu, dek. lubaczowski, dyec. prze­myska. We wsi jest cerkiew i szkoła jednokl. (od 1873 r.). Za czasów Rzpltej należała wieś do sstwa lubaczowskiego. W lustracyi wojew. bełzkiego z r. 1766 (rkp. Ossol., Nr. 2835, str. 120 nn.) czytamy: „W tej wsi poddani za prawami siedzący reproduxerunt przywileje i prawa swoje, a naprzód: Dubniewicze poka­zali konsens czyli prawo od JWPana ssty lubaczewskiego dane, przez Zygmunta III w r. 1605, Jana III w r. 1684 przywilejem potwierdzone, którym to konsensem JW. Płaza młynu i gruntów do niego należących kupienia od Hałania, mielnika radrożskiego, z przyległościami w prawie Hałania wyrażonymi, do te­goż młyna należącymi, to jest niwkę nad po­tokiem po drogę od Smolina idącą pomiędzy młyn Hrynia ku górze się ciągnącą, tudzież 3 ćwierci między gromadzkimi leżące i czwartą ćwierć oddzielnie, tudzież obszaru przy lesie Gorajców i lesie Potylickim będącego pozwo­lił, od robocizny, powozów, żyrowizny, dani miodowej, osepu dawania uwolnił, robienia piwa, palenia i szynkowania gorzałki pozwo­lił, który to konsens królowie Zygmunt III i Jan III, jako wyżej wyrażono, potwierdzili. Dubniewicze pokazali drugi konsens czyli pra­wo od JW. Lubomirskiego, woj. krakowskie­go, in rem szlachetnego Dubniewicza, wójta radrożskiego, dany, przywilejem Jana III w Jaworowie d. 6 lipca 1684 r. potwierdzony, którym konsensem JW. woj. krakowski przy roku 3 ćwierci, to jest półłanku i ćwierci Knyżyńska zwanej z ogrodami i sianożęciami dawniej nadanymi zachowuje i tegoż Dub­niewicza wraz z sukcesorami od wszystkich podatków i składek gromadzkich solvis oneribus Respublicae uwalnia, który konsens Jan III potwierdzając, tegoż Dubniewicza przy klinie roli gromadzkiej za łąką nadanej, z sa­dzawką, ogrodami dwoma, obszarem w lesie Głuchym, do domostwa potylickiego należą­cym, jako z prawa od JW. Płazy, ssty lubaczewskiego, danego używali, zachowuje i od składek gromadzkich uwalnia salvis oneribus Respublicae. Siedzi poddanych za tem pra­wem 7, mają pola ćwierci 4 między gromadz­kimi i tam ćwierć na Baszenkach na staj 6, kąt od granicy smoleńskiej na staj 23 i zago nów 11, niwę przy tejże granicy na staj 27 i tamże łąki na wozów siana 12 i łąkę pod Czuryłową na wozów siana 8. Z tych pól wyprawują dragana na usługę Huty Kryształowej. Hałanie, mielnicy reproduxerunt przy­wilej Jana Kazimierza, zdarty, zepsuty i ża­dną miarą nieprzeczytany, na dole tylko pismo. Siedzieli za tem prawem 9, mają młyn na potoku o jednym kamieniu, z którego miar­kę trzecią biorą, pola ćwierci 3 między gromadzkimi mają. Powinności ich za nie wypra­wienie dragana zł. 51 gr. 20, za niekarmienie wieprza zł. 15 gr. 15 z groszowym płacić. Po­wozów 4 o mil 12 dają i siekierkę na tydzień po 3 dni odbywają. Hrynie, mielnicy reproduxerunt przywilej Jana w Jaworowie d. 20 października r. 1679 dany, którym kupienia młyna na potokach między podrożem stoją­cego, z obszarem pola przy tymże młynie le­żącym, trzecią miarkę za grzywien 12 pozwo­lił, pospieszeństwo tych grzywien na tymże młynie, przedanie młyna tego za wiadomością króla ostrzegł. Żadnego czynszu ani dań z młyna i pól nienaznaczając, ale tylko przy­chyliwszy się do dawniejszych przywilejów Zygmunta Augusta i Zygmunta III prawo pomienionych mielników w całości zachował. Mielników za tem prawem siedzi gospodarzów 18, mają młyn na potoku o jednym kamieniu, z którego miarkę trzecią biorą, tudzież pola ćwierci dwie między gromadzkimi, niwę, w której staj 130; łąkę na wozów siana 30. Powinności ich: jednego wyprawują dragana, za niewyprawienie drugiego zł. 51 gr. 20, za nieukarmienie wieprza zł. 15 gr. 15 z groszo­wym płacą, powozów 4 o mil 12 dają, siekie­rą na tydzień dni 3 odbywają. Osiadłość i po­winności tejże wsi: Ta wieś osiadła na łanach 34 ½ to jest ćwierciach 138 po 12 zagonów mających, zagrodach 16, niw więcej 40 mają­ca, z których do cerkwi należy ćwierci 4, pod Dubniewiczami ćwierci 5 i niwy, pod mielni­kami ćwierci 5, w arendę dodanych ćwierci 5, do Huty Smoleńskiej ćwierci 3; reszta pól pod poddaństwem, do pańszczyzny, i różnym z różnych wsi na czynsz idąca. Poddanych w tej wsi z leśnymi, tywonami, polowymi znajduje się 127. Powinności te: Poddani z ćwierci osiadłej dni 4 pańszczyzny i szarwarku 4, pociężni ciągłem, piesi pieszo odby­wają, żurowego zł. 2, czynszyku drobnego gr. 6, kurę jednę i jaj 5 oddają. A ze trzech zagonów osiadłych czwartą część powinności tych pełnią; z pustych ćwierci czynszu strożnego zł. 18, z pól sznurem mierzonych ze staji ozimego zł. 1 gr. 6, a na jare sianego po gr. 18, a ogrody, sadki, według taksy płacą. Tkacze z warsztatu po półsetka robią. Na za­kos, obkos, zażyn, obżyn i tłokę wychodzą; konopi każdy po garści 15 moczy, międli, we­

[s. 449]

dług próby oddaje i z pańskiego przędziwa po motków 3 arszenowych przędzie. Osep owsa jak od którego można wziąć podług ustano­wienia oddają. Stronki od owcy po gr. 10 płacą, inne zaś powinności, jako to: wywoże­nie tramu, oranie, radlenie, drew, kołów, żer­dzi wożenia, młócenia zwyczajem innych wsi odbywają. Arendy karczemnej podług kon­traktu zł. 2550 wypłacającej, commoda et adiuncta takowe: 1) Browar z winnicą i karcz­mą; 2) młynów 2 o jednym kamieniu z wy­miarem dwóch miarek; 3) Żarnowe zwyczajem innych wsi; 3) pola ćwierci 5 z ogrodami i łą­kami; 5) poddanych pociężnych 6, pieszych 6, po dniu pańszczyzny i dniu szarwarku, tu­dzież dni powinne latem odbywających. Konserwacya budynków przez arendarza ostrze­żona. Intrata roczna z wsi Radrożą (wymie­niona szczegółowo, str. 122) efficit 8778 zł. 25 gr. 12 denarów. Onera et expensa fundi (wymienione również szczegółowo) wynoszą 382 zł. 12 gr. Lu Dz.