Bóbrka

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, t. 1, Warszawa 1880, s. 259-261.

Bóbrka, miasto powiatowe w Galicyi, leży nad rzeczką Ług zwaną, która o 5 kil. na pół­noc od tego miasta ma swoje źródło. Przez to miasto przechodzi gościniec krajowy lwowsko- rohatyński, a o 7 kil. na zachód jest stacya kol. żel. lwowsko-czerniowieckiej w Chlebowicach wielkich, o 35 kil. od Lwowa (między Staremsiołem a Wybranówką). Miasto to ma 2788 morg gruntu., 3580 mk., z tych 763 obrz. rzym. kat., 984 gr. kat., 55 akatolików i 1778 izraelitów. Stan czynny majątku wynosi 5907 złr., bierny zaś 800 złr., dochod w 1878 roku wynosił 1336 złr. 85 ct. Bóbrka, jako głów­ne miasto powiatu tegoż nazwiska, jest sie­dzibą starostwa powiatowego, rady powiato­wej, urzędu podatkowego, należąoego do obwo­dowej dyrekcyi skarbu we Lwowie; tamże znajduje się sąd powiatowy, należący do sądu obwodowego w Złoczowie, i urząd pocztowy. Do sejmu krajowego i rady państwa wybiera to miasto wspólnie z gminami wiejskiemi a to do sejmu krajowego wspólnie z gminami sądów powiatowych Bóbrka i Chodorów; zaś do rady państwa wspólnie z gminami powiatów administracyjnych: Kałusz, Dolina, Bóbrka. Bóbrka posiada szkołę etatową męzką. Rzymsko-ka­tolicką parafią ma w miejscu, należącą do de­kanatu w Świrzu; pierwotny początek tejże jest nieznany, odnowioną została erekcya przez Piotra Starzechowskiego, rz. kat. arcybiskupa lwowskiego w 1548 roku. Zaś w 1628 została ta parafia wcieloną do kolegium mansyonarzy we Lwowie. Kościół murowany został po­święcony w 1771 roku. Do tej parafii należy 12 miejscowości: Ernsdorf, Kocurów, Lu- beszka, Łanki, Łany, Podhorodyszcze, Rehfeld, Romanów, Sarnki, Strzałki, Spilczyn, Wołowe. W całej tej parafii liczba katolików 1791, akatolików 94, izraelitów 2200. W obrębie tej parafii znajduje się jedna szkoła główna i pięć szkół ludowych; w miejscowościach: Rehfeld i Spilczyn są kaplice publiczne, w któ­ryoh się czasami odprawia nabożeństwo. Grecko-katolicką parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu bobreckicgo archidyecezyi lwow­skiej, która w Bóbrce i filii Wołowe liczy ra­zem 1292 parafian. Z zakładów przemysło­wych posiada B. tylko młyn wodny; prowadzi handel głównie wyrobami tkackiemi i przędzą. Właściciel większej posiadłości Hipolit Czaj­kowski. Powiat bobrecki lub „Bóbrka,“ jeden ze środkowych powiatów wschodniej Galicyi, graniczy na wschód z powiatem przomyślań- skim i rohatyńskim, na południe z powia­tami rohatyńskim i żydaczowskim, na zachód z powiatem żydaczowskim, na północ z powia­tem lwowskim. Przestrzeni ma 15*7549 mil kwadr, austr. czyli 9*9958 myriametrów kw. Powiat ten przeżynają falowate pagórki, które koło Strzelisk wznoszą się do znacznej wyso­kości i na północ od Strzelisk łączą się z dzia­łem wód ciągnącym się na południe ode Lwo­wa. Wszystkie te pagórki ciągną się z półno­cy ku południowi i służą za koryta licznym lecz nieznacznym strumykom, dopływom nieda­lekiego Dniestru. Najznaczniejszym jest rze­czka Swirz, mająca swe źródło pod miastecz­kiem tegoż nazwiska, przepływająca cały po­wiat z północy ku południowi i wpadająca do Dniestru na wschód od Bukaszowiec. Mieszkańców ma 56,561 w 95 osadach i 81 gmi­nach katastralnych; na gminy wypada 53334 mieszk. czyli 95% całej ludności, na obszary dworskie 2727 mk. czyli 5% całej ludności. Obejmuje dwa sądy powiatowe: w Bóbrce i Chodorowie, które należą do sądu obwodowe­go w Złoczowie. Okręgi wyborcze: do rady państwa wybierają obszary dworskie tego po­wiatu wspólnie z obszarami powiatu administracyjnego: Rohatyn jednego delegata; gminy obierają wspólnie z gminami powiatów sądo­wych: Kałusz, Wojniłów, Dolina, Bolechów, Rożniatów i Chodorów jednego delegata; a to obszary dworskie razem w Rohatynie, zaś gmi­ny

[s.260]

powiatów: Kałusz, Wojniłów w Kałuszu; Dolina Bolechów, Roźniatów w Dolinie; Bóbr­ka, Chodorów w Bóbrce; ten kto otrzyma bez­względną większość głosów we wszystkich po­wiatach, zostaje deputowanym do rady pań­stwa. Do sejmu krajowego wybierają obszary dworskie całego dawnego obwodu brzeżańskie- go to jest powiaty polityczne: Brzeżany, Bóbrka, Podhajce, Przemyślany i Rohatyn wspólnie w Brzeżanach 3 posłów. Gminy należące do powiatów sądowych: Bóbrka, Chodorów. a więc, wszystkie gminy powiatu bobreckiego wybie­rają wspólnie w Bóbrce jednego posła do sej­mu krajowego. Pod względem kościelnym dzieli się ten powiat na 9 parafij rz. kat., nale­żących do 3 dekanatów, mianowicie: w Świrzu, Glinianach i Dolinie, i. na 45 parafij gr. kat., należących do 3 dek. mianowicie: w Bobrce, Chodorowie i Żurawnie. Szkół w tym po­wiecie jest 47; mianowicie: jedna szkoła 4-klasowa męska w Bóbrce; 23 szkół jednoklasowych etatowych i 23 szkół jednoklasowych filialnych. Wszystkie to szkoły należą do rady szkolnej okręgowej we Lwowie. Grun­ta w północnej stronie bardzo górzyste; im bar­dziej ku południowi, tem bardziej wilgotne, wy­magają bardzo starannej uprawy; klimat w pół­nocnej części ostry, w południowej zasłoniętej górami od północy łagodny; rolnictwo między włościanami z wyjątkiem kolonistów niemie­ckich stoi na niskiej stopie, obszary dworskie szczególniej niektóre prowadzą poprawne go­spodarstwa; z tych szczególniej właściciele sa­mej Bobrki pp. Czajkowscy odznaczają się racyonalnem i postępowem prowadzeniem go­spodarstwa. Z przestrzeni 15.7549 mil kw. austr., którą ten powiat zajmuje, wypada na mniejsze posiadłości 8.0580 mil. austr. czyli 51.2 procent, na obszary dwor. 7.6969 m. a. czyli 48.8 procent. Miasto w tym powiecie jest jedno: Bóbrka; miasteczek 3, mianowicie: Brzozdowce, Chodorów i Strzeliska nowe; gmin wiejskich jest 87, ogólna ilość gmin 91; obsza­rów dworskich 89, przełożeństw obszarowych 1. ogółem jednostek administracyjnych 125. Z całego obszaru pow. zajmują gminy admini­stracyjne 8.0580 czyli 51.2 procent, obszary dwor. 7.6969 czyli 48.8 procent. Na jednę milę kwadratową przypada gmin administr. 5.7. Gmin mających domów do 25 jest 4, od 26—50 jest 16, od 51—100 jest 45, od 101 do 200 jest 20, od 201 do 300 jest 5, wyżej 500 jest 1. Obszarów dwor. mających do 10 do­mów jest 69, od 11 do 20 jest 6, wyżej 20 jest 1. Gmin mających do 100 ludności jest 1, wy­żej 100 do 200 ludn. 3, wyżej 200 do 300 ludności 11, wyżej 300 do 400 ludności 19, wyżej 400 do 500 ludności 16, wyżej 500 do 1000 ludności 35, wyżej 1000 do 2000 ludności 4, wyżej 2000 do 3000 ludności 1, wyżej 3000 do 4000 ludności 1. Na 1 obszar dwor­ski wypada ludności 50. Gminy nad 1000 do 5000 ludności mają razem 12.361 czy­li 22 procent ludności całego powiatu, gminy nad 500 do 1000 mają razem 24.039 czyli 42 procent ludności całego powiatu, gminy od 500 niżej 17434 czyli 31 procent, razem 53834 czyli 95 procent ludności całego powiatu; lu­dność na obszarach dworskich wynosi 2727 czyli 5 procent; razem 56,561 ludności. Lu­dność miast w tym powiecie wynosi 3580 czyli 6 procent ludności całego powiatu, ludność miasteczek 5.779 czyli 10 procent ludności całego powiatu, ludność wiejska 44,475 czyli 79 procent całego powiatu. W r. 1878 wydziałowi krajowemu we Lwowie 87 gmin przedłożyło wykazy płac, z których się okazuje, że w 1878 roku wynosiły w tych 87 gminach płace wójtów 1896 złr., przysiężnych 625 złr., pisarzy gminnych 2572 złr., policyi i innych sług gminnych 1501 złr.: razem 6594 złr.; przeto na 1 gminę wypada rocznych wy­datków na płace 76 złr. W tych 87 gminach wszyscy wójtowie w liczbie 87 i przysiężni w liczbie 175 byli rolnikami, pisarze gminni wedle zajęcia dzielili się na 16 rolników, 1 wła­ściciel większej posiadłości, 24 dziaków, nau­czycieli i oficyalistów prywatnych, 7 którzy mieli inne zajęcia. Z tych 87 wójtów umiało czytać i pisać 2, słabo czytających było 18, ra­zem 20; nieumiejących ani czytać ani pisać 67, a zatem ta ostatnia kategorya stanowiła 77.01 procent ogółu wójtów. Ze 175 przysiężnych nie było ani jednego, którenby umiał dobrze czytać i dobrze pisać, słabo czytających było 10; nie umiało zatom ani czytać ani pisać 165 czyli 94.28 procent ogółu przysiężnyoh. W ogó­le zatem członków zwierzchności gminnych w tych 87 gminach było 262; z tych nieumie­jących ani czytać ani pisać 232 czyli 88.55 procent ogółu członków zwierzchności gmin­nych. Zbiory wynosiły jak następuje: W r.

1871 pszenicy 68980 mec, żyta 116300 mec, jęczmienia 12,600 mec, owsa 178,900 mec. W 1875 r. pszenicy 45680 mec, żyta 70,500 mec, jęczmienia 94750, owsa 150,300 mec. Przestrzeń tego powiatu obliczona na morgi austryackie wynosi: roli ornej 75,376, łąk i ogrodów 20,615, pastwisk 12,964, lasów 42,904: razem 151,859 m. austr. Produkcya na tej przestrzeni wynosiła w roku 1874 4,257,992 złr. Browarów jest w tym powie­cie 4, mianowie w Ernsdorfie, Ostrowie, Staremsiole, Strzeliskach. Gorzelni w tym po­wiecie jest 13 mianowicie: Bakowce, Borusów, Borynicze, Bryńce, Brzozdowce, Ernsdorf, Hlibowiec, Łanki małe, Łany, Laszki górne, Łany, Ostrów, Romanów. Młynów wodnych jest w tym powiecie 32, mianowicie: w Bóbrce, Bortnikach, Borusowie, Boryniczach,

[s.261]

Bryńcach zagór, Brzozdowcach, Chlewicach, Chodorowie, Dobrowlanach, Dziewiętnikach, Dźwinogrodzie, Holeszowie, Horodyszczu, Hry- niowie, Kocurowie, Laszkach górnych, Lu- beszce, Piankach, Łanach, Łuczanach, Ostrowie, Ottyniowicach, Podhorodyszczu, Podmanasterzu, Romanowie, Sarnikach, Sokołówce, Staremsiole, Stokach, Strzałkach, Wodnikach, W’ybranówce. Tartak w tym powiecie 1 w Do­browlanach. Pieców wapienuych jest 3: w Lubeszce, Lopusznie i Sarnikach, Garncarzy jest 2. obadwaj zamieszkali w samej Bóbrce. Kas pożyczkowych gminnych jest w tym powiecie 3(3 z następującemi funduszami zakładowemi: Budków 474 złr., Brzozdowce 2912, Borynicze 940, Bryńce cerkiewne 120, Bakowoe 180, Czartorya 515, Drohowyże 501, Duliby 115, Dźwinogród 1150, Chlebowice wielkie 619, Hryniów 223, Horodyszcze cetnarskie 665, Hranki-Kuty 1501, Horodysławice 456, Za- twięgi 122, Laszki dolne 1100, Lubeszka 82, Leszczyn 355, Oryszkowce 178, Podmanasterz 1419, Podhorodyszcze 2485, Podhorce 349, Podjarków 702, Pietniczany 781, Repechów 50, Romanów 568, Sarniki 1215. Siedliska 165, Suchrów 254, Strzałki 243, Strzeliska stare 275, Staresioło 2503, Trybuchowce 50, Woło­szczyzna 150, Wybranówka 2100, Żabokruki 50 złr. a. w. Położenie tego powiatu jest ze względu na handel bardzo krzystne; przecina go bowiem w całej jego długości z północy na południe linia kolei żelaznej lwowsko-czernio- wieckiej, która w tym powiecie ma 6 stacyj, mianowicie: Staresioło, Chlebowice,Wybranów­ka, Borynicze, Chodorów i Bortniki. Również z północy na południe przecina go gościniec murowany, wiodący ze Lwowa na Strzeliska do Rohatyna. Następujące miejscowości za­sługują na uwagę ze względu histor.: wieś Dźwinogród, w XII wieku gród obronny i rezydencya książąt halickich, przetrwał kilka oblężeń. Wieś Laszki górne: istniał tu niegdyś obronny zamek „Kisielów” zwany, który w r. 1620 od Turków został zajęty i zburzony. Wieś Łopuszna, pamiętna klęską zadaną Tata­rom z 1566 roku przez Mikołaja Kamienie­ckiego. We wsi Mikołajowie jest mogiła z wojen tatarskich. W Nowemsiole staro­żytny zamek tuż obok dworca kolejowego stojący, przemieniony obecnie na browar. Strzeliska, miasteczko ze starożytnym zamkiem, niegdyś od nąjezdników często napadanym. Swirz miasteczko z zamkiem starożytnym, któ­ry teraźniejszy właściciel tej miejscowośoi Waleryan Czajkowski zupełnie wyrestaurował i zamieszkuje. B. R.