Aleksander Bałaban

Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 248.

Bałaban Aleksander(+ 1637), h. Korczak, starosta Winnicki, rohatyński, trembowelski, rotmistrz i pułkownik królewski, z rodziny czerwonoruskiej, prawosławnej, syn Bazylego, brata głośnego Gedeona B., władyki lwowskiego. Jako siostrzeniec hetmana Żółkiewskiego pod jego wodzą uczestniczył we wszystkich jego wyprawach wojennych (Janowiec 1606, Kłuszyn 1610, Moskwa 1612, wyprawy na Tata­rów i Kozaków 1615—1617—1619, Cecora 1620). Równocześnie z służbą wojskową z ra­mienia Żółkiewskiego brał udział w poselstwach i traktatach. W rokowaniach’ z Moskwą (1610) wysłany był przez Żółk. do bojarów moskiew­skich, aby, będąc tejże co oni wiary, zapewnił im ze strony polskiej nietykalność religji w ra­zie obrania carem królewicza Władysława. W r. 1619 był mianowany komisarzem do układów z Kozakami (komisja rastawicka). Pod Cecora, należał do najbliższego otoczenia hetmana, tamie ranny, dostał się wraz z synem hetmańskim Janem do niewoli tatarskiej, jako jeniec Kantymira murzy. Złożywszy okup (10.000 zł.), po który dla siebie jako też dla Jana Żółkiewskiego wyprawiał się sam do Polski, powrócił z nie­woli. Uznając jego wojenne zasługi, sejm 1623 r. zwrócił mu pieniądze za okup. Po Cecorze brał udział w wyprawach pod wodzą Koniec­polskiego. W r. 1625 był komisarzem do układów z Kozakami. Posłował także na sejmy. W latach 1622—1633 prowadził proces z Zofją Daniłłowiczową o 40.000 zł., rzekomo wyło­żonych na wykupienie Jana Żółkiewskiego ż nie­woli tatarskiej. Był to zawołany żołnierz. Służąc wiernie Rzplitej, nie przestał być do końca ży­cia gorliwcem błahoczestja, zawsze stając, nawet z bronią w ręku, w obronie prawosławia.

Niesiecki; Boniecki; Uruski; Enc. Org.;. W. Ene. II.; Łoziński, Prawem i lewem, I, II; Korzon, Dzieje wojen, II; Sobieski, Żółkiewski na Kremlu, W. 1920; Prochaska, Hetman. St. Żółkiewski, W. 1927; Bielowski, Pisma Żółkiewskiego; Czubek, Pisma rokoszowe, III; Rkp. Czart. 2245.

Wanda Dobrowolska