“Zasypcie rowy nienawiści … teraz jest czas sprzyjający – czas nadziei i odwagi”

“Chcemy godnie przygotować się i w sposób szczególny przeżyć 10-lecie pielgrzymki Jana Pawła II na Ukrainę. Pragniemy aby to wydarzenie stało się prawdziwym świętem dla każdego i aby jednocześnie przypomniało narodowi ukraińskiemu tego świętego człowieka i te wartości, które on przyniósł na naszą ziemię”

Maj i czerwiec 2011 roku były dla całej Ukrainy miesiącami wyjątkowymi, zaś dla rzymskokatolickiej Diecezji Kijowsko-Żytomierskiej w szczególności. Upłynęło 20 lat od momentu ustanowienia diecezji, 50 lat od święceń kapłańskich i 20 lat biskupiej posługi kierującego diecezją biskupa-ordynariusza Jana Purwińskiego. Był on pierwszym biskupem na tych terenach po 1918 roku. Osiągnąwszy wiek emerytalny Jego Ekscelencja od niedawna nie kieruje już diecezją.

Jednak najważniejszymi wydarzeniami 2011 roku były: beatyfikacja papieża Jana Pawła II i jubileusz 10-lecia jego pielgrzymki na Ukrainę.

Przebywający na Ukrainie w rocznicę 10-lecia jej niepodległości, ówczesny papież, a dziś Błogosławiony Jan Paweł II otworzył swe braterskie objęcia dla całego naszego wieloreligijnego kraju. W Kijowie spotkały go tłumy ludzi, w większości prawosławnych. We Lwowie i Sychowie, gdzie zebrało się ponad milion Ukraińców, przyjazd papieża przypominał jego pielgrzymkę do rodzinnej Polski. W swoich przemówieniach, homiliach wygłoszonych podczas pobytu na Ukrainie papież nawoływał podzielonych politycznie i religijnie Ukraińców przede wszystkim do pokoju i współpracy.

Z okazji 10-lecia wizyty papieża Jana Pawła II na Ukrainie oraz roku ogłoszenia go Błogosławionym, kościół rzymskokatolicki zorganizował w Kijowie kilka różnych wydarzeń. Zostało na nie zaproszonych wielu gości i przedstawicieli innych wyznań. I jak 10 lat temu papież potrafił zebrać tysiące ludzi, tak i teraz w duchowy sposób znów zjednoczył Ukraińców (i nie tylko ich) często poróżnionych z tych czy innych przyczyn. Do ukraińskiej stolicy sprowadzono relikwie Jana Pawła II: część włosa z jego głowy i piuskę. „Chcemy godnie przygotować się i w sposób szczególny przeżyć 10-lecie pielgrzymki Jana Pawła II na Ukrainę. Pragniemy aby to wydarzenie stało się prawdziwym świętem dla każdego i aby jednocześnie przypomniało narodowi ukraińskiemu tego świętego człowieka i te wartości, które on przyniósł na naszą ziemię” – powiedział Wikariusz Generalny, biskup pomocniczy diecezji kijowsko-żytomierskiej Stanisław Szyrokoradiuk.

Rozpoczęło się od tego, że 1 maja 2011 roku od godziny 11 do 13.45 telewizja ukraińska we współpracy z Katolickim Centrum Medialnym transmitowała na żywo Mszę beatyfikacyjną celebrowaną przez papieża Benedykta XVI na placu św. Piotra, w czasie której Jan Paweł II został ogłoszony Błogosławionym. 6 maja 2011 roku w stołecznej księgarni „E” odbyła się prezentacja książki arcybiskupa Mieczysława Mokrzyckiego, który miał honor być przez 9 lata osobistym sekretarzem Błogosławionego Papieża, pt.: „Najbardziej lubił wtorki. Opowieść o życiu codziennym Jana Pawła II”. Tego dnia o 18.00 arcybiskup sprawował Mszę Świętą dziękczynną za beatyfikację Papieża, w konkatedrze św. Aleksandra w Kijowie.

Od uroczystej Mszy Św. dla uczczenia 10-lecia przyjazdu Jana Pawła II do Kijowa, sprawowanej przez Jego Ekscelencję Marcjana Trofimiaka ordynariusza diecezji łuckiej 23 czerwca 2011 roku, rozpoczęła swoje obrady XXXVII Konferencja Rzymskokatolickich Biskupów Ukrainy. Tego też dnia odbyła się konferencja prasowa, w której uczestniczyły osoby odpowiedzialne za przygotowanie wizyty Papieża 10 lat temu, a wieczorem wszyscy chętni mogli oglądnąć godzinny film dokumentalny „Jan Paweł II – papież wszystkich”, przygotowany przez Katolickie Centrum Medialne przy współpracy z telewizją włoską.

24-26 czerwca 2011 roku w kościele św. Aleksandra trwała nieprzerwanie przez 40-godzin modlitwa dziękczynna za przyjazd Jana Pawła II na Ukrainę oraz na pamiątkę pobytu w tej świątyni. Prócz tego 26 czerwca podczas Mszy Św. o godz. 10.00 została odsłonięta i poświęcona tablica pamiątkowa z popiersiem Papieża. Następnie centralnymi ulicami Kijowa przeszła procesja licznych wiernych i duchowieństwa, która była świadectwem jedności chrześcijan, do której nawoływał Jana Paweł II.

Prócz tego w sieci społecznej Facebook przygotowano specjalną stronę „Papież, Ukraina, ja”, której celem było zaproponowanie uczestnikom refleksji nad znaczeniem pielgrzymki Wielkiego Papieża na Ukrainę. Aby wziąć udział w tej akcji należało zmienić swoje zdjęcie na profilu na logo upamiętniające 10-lecie papieskiej pielgrzymki na Ukrainę.

24 czerwca w Narodowym Centrum „Ukraiński Dom” odbyła się dyskusja panelowa na temat: „Pielgrzymka Papieża Rzymskiego Jana Pawła II na Ukrainę: lekcja dla państwa i społeczeństwa”. Udział w niej wzięło wiele znanych osób: Jego Świątobliwość Lubomyr Huzar, sekretarz Synodu Biskupów Cerkwi Katolickiej Mykoła Eterowycz, znani naukowcy, politycy i działacze społeczni. Kolejnym nie mniej ważnym wydarzeniem tego dnia była prezentacja ukraińskiego wydania książki amerykańskiego uczonego i papieskiego biografa George Weigela „Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II”. Książka wydana została przez wydawnictwo Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie.

Z przyjemnością zauważyć trzeba, że nawet teraz Jan Paweł II znów potrafił zebrać na Ukrainie dziesiątki tysięcy osób. Na przykład 26-go czerwca 2011 roku bez mała 40 tysięcy wiernych Ukraińskiej Cerkwi Greko-Katolickiej uczestniczyło w Służbie Bożej przy świątyni Narodzenia Najświętszej Marii Panny we Lwowie, gdzie 10 lat temu Jan Paweł II spotkał się z młodzieżą. Liturgii przewodził arcybiskup Światosław (Szewczuk). W czasie homilii zwierzchnik UCG-K powiedział, że dziś wierzących tej konfesji „odczuwają wielką duchową radość i przeżywają szczególny moment”. „On przyjechał jak prosty pielgrzym, żeby zanurzyć się w nasze codzienne życie, zobaczyć, poczuć i przeżyć nasz ból, nasycić się historią naszej cerkwi. On wyrwał nas z chaosu współczesnego świata i swoimi słowami poprowadził nas do Chrystusa” – powiedział arcybiskup Światosław.

„Nie bójcie się! Nie lękajcie się! Otwórzcie drzwi Chrystusowi!” – takimi słowami rozpoczął swój pontyfikat 22 października 1978 roku Karol Wojtyła. Tymi samymi słowami witał Ukrainę nawołując rzymskich katolików tak ukraińskiego jak i polskiego pochodzenia do braterskiej miłości, mimo tego, że kiedyś były konflikty na tle narodowym. Ojciec Święty maksymalnie dyplomatycznie i delikatnie poruszał drażliwe kwestie naszej wspólnej ukraińsko-polskiej historii. Robił to tak by nie jątrzyć starych ran, ale na odwrót – sprzyjać zbliżeniu ludzi. Zwracał się w taki sposób do wszystkich narodów i wyznań, nie tylko do rzymskich czy greckich katolików.

Z tego powodu świętowanie jubileuszu 10-lecia wizyty papieskiej na Ukrainie nie ograniczało się tylko do działań rzymskich czy greckich katolików. Z tzw. „świeckich inicjatyw” warto zatrzymać się na niektórych ważniejszych wydarzeniach, które odbyły się w okresie letnio-jesiennym w 2011 roku.

W Uniwersytecie Narodowym „Akademia Kijowsko-Mohylańska” (UNAK-M) w ramach Dni Społecznych Ukraińskiej Cerkwi Grecko-Katolickiej odbyła się naukowo-praktyczna konferencja: „Godność człowieka w nauczaniu Jana Pawła II”. Konferencję otworzył emerytowany kardynał Jego Świątobliwość Lubomyr oraz wicerektor do spraw naukowych UNAK-M, Wołodymyr Moreneć. W konferencji wziął udział biskup pomocniczy Diecezji Kijowsko-Żytomierskiej Stanisław Szyrokardiuk, biskup wasylkowski Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Kijowskiego Eustratiusz (Zorja), Prorektor Kijowskiego Seminarium i Akademii Duchownej Wołdymyr Burega, prorektor Użgorodzkiej Akademii Teologicznej, archimandryta Arsenij Boczkar. Konferencję zorganizowało kijowskie Towarzystwo Ukraińskich Studentów Katolików „Odnowa” oraz Komisja Ukraińskiej Cerkwi Greko-Katolickiej ds. jedności chrześcijan.

Konferencja była okazją do zastanowienia się nad współczesnymi wartościami i uświadomienia sobie godności osoby ludzkiej w świetle nauki społecznej Błogosławionego Papieża. W swoim słowie skierowanym do uczestników konferencji, Jego Świątobliwość Lubomyr powiedział młodzieży o XX wieku, który był wiekiem rozwoju naukowego i technicznego, ale i wojen, genocydów i obozów śmierci. Ale nawet w takiej strasznej rzeczywistości były pojedyncze osoby, albo grupy ludzi, które pragnęły ochronić Boże stworzenie – człowieka, z jego wyjątkową godnością. „Między tymi postaciami wyraźnie widzimy osobę Papieża Jana Pawła II. Odwołując się do przykładu tych, którzy oddali życie za prawdę – męczenników, niestrudzonych bojowników o sprawiedliwość, oraz czerpiąc z niewyczerpanej krynicy religijnych tradycji chrześcijaństwa niósł on do wszystkich krajów świata zadatek nadziei, którym jest Boża miłość do Swego najpiękniejszego stworzenia – człowieka. Dzięki temu Papież i inni podobni do niego ludzie nigdy nie przestali być sobą” – zaznaczył kardynał Lubomyr.

Jak wiadomo decyzją Papieża Benedykta XVI dzień 22 października jest ogłoszony jako oficjalne kościelne święto – dzień błogosławionego papieża Jana Pawła II. Dlatego też pierwsze liturgiczne wspomnienie nowego Błogosławionego zgromadziło razem kijowskich katolików obu obrządków: niemal wszyscy wierzący rzymsko i grecko katolickiej wspólnoty Kijowa wzięli udział w nocnym czuwaniu, które odbyło się w nocy z 22 na 23 października w kaplicy Instytutu Nauk Religijnych św. Tomasza z Akwinu w Kijowie.

Na początku Mszy Świętej łacińskiej, sprawowanej przez wykładowcę Instytutu, o. Janusza Marię Andrzejewskiego OP, uroczyście wniesiono relikwie Błogosławionego, które zostały w kaplicy aż do rana. Po Mszy Św. swoimi wspomnieniami o Janie Pawle II podzieliła się siostra Marta Ryk, urszulanka, która pracowała w Rzymie od 1975 do 1989 roku i znała osobiście Ojca Świętego, oraz p. Oleksij Brasławiec zastępca redaktora głównego ogólnoukraińskiego dwutygodnika „Katolicki Wisnik”. Brał on udział w przygotowaniu wizyty Jana Pawła II na Ukrainie oraz prezentowaniu jej w mediach.

Nocne czuwanie rozpoczęło się Akatystem do Błogosławionego Papieża Jana Pawła II, który odśpiewali: o. Damian Gaborij i diakon Andrzej Zieliński SJ, których wspierali greckokatoliccy seminarzyści. Aktywnie uczestniczył w modlitwach pochwalnych również dyrektor Instytutu, o. Wojciech Surówka OP. Tę noc czuwania uczestnicy przeżywali szczególny sposób: chwalili Boga, modlili się na różańcu, koronką do Miłosierdzia Bożego, śpiewali hymny pochwalne, mieli możliwość przystąpienia do Sakramentu Pojednania. Każdą z tajemnic różańca poprzedzały rozważania i pieśni religijne. Śpiewane były także pieśni w języku polskim, których słowa napisał sam Ojciec Święty Jan Paweł II, zaś po ukraińsku zabrzmiała pieśń „Barka” – jedna z ulubionych pieśni Karola Wojtyły. Podczas modlitw pochwalnych cytowane były także specjalnie wybrane fragmenty wypowiedzi Papieża.

Czuwanie odbywało się w duchu Jana Pawła II i w łączności z nim. To było nie tylko łączenie się w modlitwie, ale i dzielenie się doświadczeniem modlitewnym i szczególnym stosunkiem do osoby Papieża. Z obecnych na czuwaniu osób sformowało się kilka grup, których celem było dzielenie się wrażeniami, przemyśleniami oraz odpowiedź na pytanie: „Dlaczego ważna jest dla mnie osoba Papieża i jak widzę swoje własne powołanie do wspólnoty Kościoła?”

Czuwanie zakończyło się o świcie Liturgią Bożą w obrządku bizantyjskim, którą odprawił o. Ilia, bazylianin z kijowskiego monasteru św. Wasyla Wielkiego. Prócz tego, od 23 do 30 października w świątyni wspomnianego monasteru trwały Misje Święte. W ciągu siedmiu dni sprawowano Służby Boże (Msze Święte) z naukami misyjnymi, udzielano Sakramentów Pokuty i Pojednania i Komunii Świętej, trwały modlitewne spotkania dzieci, młodzieży, modlitwa za chorych oraz błogosławieństwa relikwiami Błogosławionego Papieża. Na koniec misji wszyscy zainteresowani mogli oglądnąć film „Nie lękajcie się być świętymi. Papież Jan Paweł II: droga do Ukrainy”.

Warto wspomnieć także choćby o kilku jeszcze innych wydarzeniach, związanych z uczczeniem 10-lecia wizyty Jana Pawła II na Ukrainie. 22 października z inicjatywy społeczności polskiej i rzymskich katolików z Żytomierza uroczyście odsłonięto tam pomnik Jana Pawła II. Ceremonia z udziałem wiernych i duchowieństwa miała miejsce przed katedrą św. Zofii na Górze Zamkowej. Z tej okazji do katedry został przekazany z Watykanu krzyż, którym posługiwał się Jan Paweł II.

Seminarium duchowne Najświętszego Serca Jezusowego w mieście Worzel niedaleko od Kijowa otrzymało 29 października relikwie Jana Pawła II, mające rangę I stopnia (włosy). Prócz tego na terenie seminarium budowana jest świątynia dla miejscowej wspólnoty parafialnej, która nie mieści się już niewielkiej kaplicy. Seminarium otrzymało już pozwolenie od nowego arcybiskupa Piotra Malczuka na to, by patronem świątyni był właśnie Jan Paweł II. Tym samym kościół w Worzelu będzie pierwszym p.w. Błogosławionego Jana Pawła II w Diecezji Kijowsko-Żytomierskiej a najprawdopodniej i w całej Ukrainie.

Papież podkreślał szczególną rolę Ukrainy w jej pośrednictwie między Wschodem i Zachodem. Powszechnie znane są jego słowa, że kościół na Ukrainie oddycha dwoma „płucami” – tradycjami Wschodu i Zachodu. Ojciec Święty prorokował nam „wiosnę kościoła”, jego duchowe odrodzenie, które może nastąpić tylko w warunkach wzajemnego zaufania. Bo przecież kościół powstało to by nawoływać do jedności. Jak pisał George Weigel we wspominanej już książce „Świadek nadziei”: „pielgrzymka Papieża na Ukrainę podkreśliła miejsce Ukrainy jako niepodległego kraju i narodu w Europie i jej szczególną misję: bycia przykładem współpracy a nie konfrontacji między chrześcijańskim Zachodem i chrześcijańskim Wschodem”. Zapytajmy zatem siebie: „Czy usłyszeliśmy Papieża?”.

Swietłana Filonenko

Tłumaczenie: Krzysztof Wojciechowski

Swietłana Filonenko – prawniczka, studiuje także w Instytucie św. Tomasza w Kijowie, pracuje w czasopiśmie Rady Najwyższej Ukrainy „Wicze”, w którym publikowała m.in. artykuły o polskiej „Solidarności”, katoliczka.