Sława, patriotyzm, wolność i indywidualizm

Wydane niedawno książki Radosława Sikory to niezwykle cenne pozycje dla każdego, kto chce poszerzyć swoją wiedzę z zakresu historii polskiej wojskowości. Mogą stanowić zarówno solidny elementarz dla tych, którzy dopiero rozpoczynają przygodę z wojskowością Polski szlacheckiej, jak i źródło wielu cennych szczegółów dla ogorzałych już w poszukiwaniach informacji pasjonatów. Wyniki badań autora prostują całą masę nagromadzonych do tej pory mitów i uproszczeń, które narosły wokół tej najsłynniejszej w historii polskiej formacji wojskowej.

Radosław Sikora jest badaczem historii polskiej wojskowości doby Pierwszej Rzeczpospolitej. Jego książki są już dobrze znane czytelnikom zainteresowanym militariami, a sam autor swoją pracę naukową uwieńczył obroną doktoratu na temat – jakżeby inaczej – husarii.

„Z dziejów husarii”

Pierwsza z omawianych książek to „Z dziejów husarii”. Pozycja ta, jak można domniemywać, była przygotowana na rocznicę bitwy pod Kłuszynem oraz została dofinansowana przez Kancelarię świętej pamięci prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Jest to może nie bardzo obszerna publikacja (96 stron), ale na pewno atutem jej pozostaje zwartość i kompleksowość. Zawiera ona wiele informacji zdawałoby się podstawowych, które jednak rozpatrywane łącznie, dają stosunkowo obszerny wgląd w historię husarii.

Tak więc, po krótkim wprowadzeniu R. Sikora przedstawia nam – jakbyśmy dziś powiedzieli – sylwetkę husarza. „Bowiem zwycięża człowiek, a nie sama broń”, jak trafnie stwierdza autor. Warto zatrzymać się nad motywacjami typowego husarza, wyróżnionymi przez Sikorę. Tym co kierowało wojującym w chorągwiach husarskich była chęć zdobycia sławy, patriotyzm i umiłowanie wolności, silny indywidualizm oraz poczucie wyższości wobec innych żołnierzy. Dalej Sikora omawia uzbrojenie husarskie (najwięcej chyba uwagi poświęcając kopii), tłumaczy dlaczego broń palna nie zatrzymywała zdeterminowanej szarży jazdy, rozwiązuje zawiłości związane ze skrzydłami husarii oraz przedstawia historyczny rys dziejów tego rodzaju jazdy, kończąc na czasach, gdy jej sława już zbladła.

Jest to książką którą z pewnością należy mieć w swojej biblioteczce, może też stanowić świetny prezent dla dzieci i młodzieży, którą chcielibyśmy zainteresować historią.

„Niezwykłe bitwy i szarże husarii”

Druga pozycja, „Niezwykłe bitwy i szarże husarii” do tematu podchodzi o wiele bardziej praktycznie, omawia bowiem najważniejsze bitwy z udziałem husarzy. Tak więc dowiadujemy się z niej o bitwie pod Lubieszewem (1577) gdzie Jan Zborowski rozpędził niemieckich lancknechtów najętych przez zbuntowanych Gdańszczan, o Kircholmie, gdzie Jan Chodkiewicz pokonał trzykrotnie liczniejszych Szwedów, o Kłuszynie (1610), gdzie Stanisław Żółkiewski rozniósł siedmiokrotnie liczniejsze zastępy „Hiperborejczyków”, o Chocimiu (1621), gdzie znów Chodkiewicz zgniótł armię bisurmańską doprowadzając do łez i rozpaczy młodego sułtana Osmana II, o Wiedniu gdzie wielki Jan III dał znów odpór muzułmańskiej nawałnicy, a także o mniej znanych bitwach: pod Kropimojzą (1621), Mitawą (1622), Gniewem (1626), Mohylewem (1655), Domanami (1655), Połonką (1660), Kutoszycami (1660), Parkanami (1683), Hodowem (1694) i Kliszowem (1702).

W sumie książka składa się na barwną, trwającą wiele dekad chwalebną historię polskiego oręża, historię męstwa polskich żołnierzy, historię kunsztu wojennego ich wodzów oraz – nie trwającą niestety wiecznie – historię wielkości Rzeczpospolitej.

Autorowi tych książek należą się słowa uznania za to, że potrafił w przystępny i atrakcyjny sposób przedstawić bardzo złożone nieraz kwestie i dał nam kawał dobrej lektury historycznej. Instytutowi Wydawniczemu Erica z kolei podziękować trzeba za kolejne dobre książki, przynoszące nam i rozrywkę, i wiedzę.

Andrzej Berdysz