Putinokracja według Kasjanowa

W swojej nowej książce Kasjanow opowiada o „złotej klatce” Jelcyna i układzie Chodorkowskiego – pisze dla portalu RFE Kevin O’Flynn.

Moskwa, Michaił Kasjanow, członek elity politycznej Borysa Jelcyna i minister w pierwszych latach prezydentury Putina opublikował książkę, w której opisuje swoje przejście z politycznych elit do opozycji.

“Without Putin” (“Bez Putina”) to zjadliwa krytyka obecnego premiera i jednocześnie byłego prezydenta, zawierająca takie oskarżenia, jak to, że Putin trzymał swojego mentora, Borysa Jelcyna, w “złotej klatce” i w ostatnich latach przed śmiercią poprzedniego prezydenta starał się odseparować go od jego zwolenników.

Moskiewska premiera książki była ogromnie kosztowna, bardziej przypominała wydarzenie pełne popularnych gwiazd niż spotkanie z liderem opozycji. Najdroższe wina lały się strumieniami, powietrze było gęste od dymu cygar, a w pewnym momencie jedna z osób zwróciła się do gościa honorowego z prośbą o złożenie autografu na koszulce.

Wbrew temu, co sugeruje tytuł, Putin, były prezydent, a obecny premier, pojawia się w książce bardzo często.

“Bez Putina”

Kasjanow twierdzi między innymi, że Putin obrócił się przeciwko swojemu mentorowi, który naznaczył jeszcze wówczas mało znanego Putina na swojego następcę, kiedy Jelcyn ustępował ze stanowiska w grudniu 1999 roku.

Odtąd, jak twierdzi Kasjanow, Jelcyn trzymany był w “złotej klatce”, w odcięciu od swoich zwolenników i życia politycznego.

W dniu swoich 75. urodzin Jelcyn rzekomo zadeklarował chęć urządzenia w domu przyjęcia. Jednak zamiast tego, jak twierdzi Kasjanow (który w czasach prezydentury Jelcyna awansował z szeregów rosyjskiego Ministerstwa Finansów na urząd ministra), Jelcyn został zmuszony do wydania przyjęcia na Kremlu i poddania listy gości ścisłej kontroli (sam Kasjanow nie został zaproszony). Jelcyn zmarł kilka miesięcy później.

Ponure czasy

Kasjanow, któremu udało się wyjść z tego trudnego okresu w roli ministra premiera Putina, został zdymisjonowany cztery lata później. Obecnie patrzy nieprzychylnym okiem na postępujące w Rosji ograniczenie szeroko rozumianej wolności, które, jak twierdzi, wywołane zostało bezpośrednio rządami Putina.

– Nadchodzą dla nas ponure czasy, czy tego chcemy czy nie – mówi Kasjanow. – Jednak nie chodzi tu o stagnację, jak za czasów Breżniewa. Wszyscy dobrze wiemy z filmów i książek, że Breżniew nie był okrutnym człowiekiem. Obecnie obserwujemy negatywną zmianę w podejściu do ludzkiego losu.

“Bez Putina” to zbiór wywiadów z Kasjanowem, przeprowadzonych przez dziennikarza Jewgienieja Kisielowa, szczerego do bólu prezentera, którego kariera zaczęła chylić się ku upadkowi za czasów Putina.

We wstępie do książki Kasjanow zauważa niezwykłą trajektorię swojej kariery, która rozwijała się od funkcji premiera do roli lidera opozycji. W gabinecie Putina Kasjanow, z wykształcenia ekonomista, z powodzeniem przeprowadził szereg reform gospodarki i sektora publicznego. Gdy piastował urząd, rosyjska gospodarka przeżyła wzrost o niemal jedną trzecią.

Jednak od czasu dymisji stał się zdeklarowanym członkiem opozycji politycznej. Startował w wyborach w 2008 roku i pomagał zorganizować zarówno opozycyjny ruch Inna Rosja, jak i Marsz Niezgody w Moskwie i Sankt Petersburgu.

Zaskoczony ujawnionymi informacjami

W 2007 roku Kasjanow, stojący również na czele rosyjskiego Sojuszu Ludowo-Demokratycznego, osobiście stawił czoła policji podczas Marszu Niezgody, o którym opowiada w książce z odrobiną ironii.

– Jeśli ktoś powiedziałby mi na początku 2004 roku, kiedy zajmowałem drugie najwyższe miejsce w strukturze Federacji Rosyjskiej, że za około trzy lata oddziały OMON będą chciały siłą zatrzymać mnie w centrum Moskwy, po prostu wybuchnąłbym śmiechem – pisze Kasjanow.

Dlatego też na spotkaniu z okazji publikacji książki można było zobaczyć całą sferę opozycyjnej Moskwy i żadnych przedstawicieli Kremla.

Aleksiej Wendiktow, redaktor naczelny Radia Echa Moskwy, powiedział, że zaskoczyły go niektóre z informacji ujawnianych w “Bez Putina”

Kasjanow podczas swojej kampanii prezydenckiej w Moskwie w styczniu 2008 roku mówił:

– Nie miałem żadnych układów z Borysem Nikołajewiczem [Jelcynem], żadnych układów, nawet po jego ustąpieniu z urzędu. Dlatego takie ukazanie jego uczuć, jakie przedstawia Michaił Kasjanow, wydaje się czymś nowym, mimo że już wcześniej pojawiały się podobne sygnały ze strony rodziny Jelcyna – mówi Wendiktow.

– Cała reszta jest ekscytująca, ponieważ nie tylko Michaił Kasjanow, ale również Jewgienij Kisielow byli ważnymi postaciami sceny politycznej – co sprawia, że wywiady stają się ciekawsze niż zwykłe rozmowy między politykiem a dziennikarzem.

Jednak nie wszyscy obecni na premierze książki podzielali współczucie Kasjanowa dla Jelcyna.

Sojusznik Kasjanowa, Eduard Limonow, członek zakazanej Narodowej Partii Bolszewickiej, która należy do koalicji Inna Rosja, z zajadłością ocenił spadek po byłym prezydencie, który poprowadził Rosję przez lata upadku ZSRR i post-sowiecką dekadę – okres zarówno pełen sukcesów, jak i chaosu.

– Jest winien upadku Związku Radzieckiego, dlatego nie mogę powiedzieć o nim dobrego słowa – mówił Limonow. – Nawet, jeśli nie było żadnej złotej klatki, zasłużył sobie na żelazne kraty.

Pionowa linia władzy

Jednak najostrzejsza krytyka spotkała Putina, główną postać tej książki. Kasjanow rejestruje rosnące niezadowolenie z pierwszych lat prezydentury Putina.

Kasjanow wspomina oblężenie szkoły w Biesłanie w 2004 roku i późniejsze starania Putina mające na celu wzmocnienie “pionowej linii władzy”, zgromadzenie scentralizowanej politycznej siły jako momenty, które ostatecznie zdecydowały o tym, ze dołączył do opozycji.

Kasjanow opisuje również rozczarowanie tym, jak Putin potraktował Michaiła Chodorkowskiego, byłego szefa Jukosu, jednego z najbogatszych ludzi w Rosji, aresztowanego w 2003 roku pod zarzutem uchylania się od płacenia podatków.

Chodorkowski rozzłościł Putina swoją nieskrywaną stanowczością, dlatego wielu uważa, że jego aresztowanie może mieć podłoże polityczne. Obecnie odsiaduje 8-letni wyrok w więzieniu na dalekiej Syberii. Proces, który obecnie się toczy, może przedłużyć wyrok o kolejne dziesiątki lat.

Jako premier, Kasjanow sprzeciwiał się aresztowaniu Chodorkowskiego. Obecnie twierdzi, że jest gotów zeznawać w kolejnym procesie byłego oligarchy.

Oligarchowie proponują porozumienie

Wśród licznych rewelacji, jakie ujawnia książka Kasjanowa, pojawia się historia porozumienia Chodorkowskiego i innych oligarchów dotyczącego pośredniczenia w kontaktach z Putinem i rosyjskim rządem.

Według Kasjanowa Chodorkowski chciał, by rząd przygotował prawo, które zabraniałoby odwrócenia kontrowersyjnych prywatyzacji przeprowadzonych w latach 90-tych. W odpowiedzi oligarchowie, przyznając, że w gorących latach po upadku Związku Radzieckiego płacili państwu znacznie za niskie podatki, zgodzili się wypłacić odszkodowania bezpośrednio dla rządu.

Kasjanow cytuje Chodorkowskiego: “My sami najlepiej wiemy, jak wiele jesteśmy winni państwu. Doszliśmy do ogólnego porozumienia w kwestii dotyczącej sum, które każdy z nas musi wypłacić. Ktoś da 1,5 miliarda dolarów, ktoś 3 miliardy, a inny 5. Zdecydujemy o tym sami.”

Układ, który mógł przynieść rosyjskiej upadającej infrastrukturze około 20 miliardów dolarów, został przedstawiony Putinowi, jednak nic więcej z niego nie wynikło.

– Myślę, że Putin zrozumiał, że jeśli ustanowi takie prawo, będzie to oznaczało, że odpuszcza bogatym biznesmenom i czołowym przemysłowcom – pisze Kasjanow. – Wydaje się, że nie to miał na celu.

Fragmenty z ksiązki “Bez Putina” zostały przedstawione w prasie jeszcze przed spotkaniem z okazji publikacji. Prawnik Chodorkowskiego, Wadim Klugwant, oświadczył, że jego klient bardzo chciał zapoznać się z tymi fragmentami.

– Chodorkowski przeczytał je i był ogromnie zainteresowany – mówi Klugwant. – Mimo że był tamtych czasach dobrze poinformowany, te ważne, ciekawe szczegóły okazały się dla niego nowe.

Nie tylko Chodorkowski z niecierpliwością oczekiwał na publikację książki. Wyraźnie mając na myśli elity Kremla, Wendiktow powiedział: “Nie wiem, jak główna postać, ale osoby numer dwa i trzy na pewno tę książkę przeczytały”.

Źródło: RFE 12/10/2009

http://www.rferl.org

Tłumaczenie: Miłosz Wojtyna